Grond voor natuur vrijwillig verwerven

De ministerraad heeft op voorstel van minister Verburg van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit besloten om vast te houden aan het beleid om gronden voor natuur en recreatiegroen in principe op vrijwillige basis te verwerven. Het advies van de Raad voor het Landelijk Gebied om vaker en sneller grond te onteigenen neemt het kabinet niet over. Voor het kabinet is onteigening voor natuur en groen pas aan de orde als alle andere opties niet succesvol bleken. Dat is bijvoorbeeld het geval als een natuur- of recreatiegebied niet kan worden ingericht omdat de laatste boer niet wil vertrekken. Het kabinet wijst erop dat het ook mogelijk is de natuur- en recreatiedoelen te bereiken zonder de grond te kopen.

Op 24 januari 2008 heeft de Raad voor het Landelijk Gebied haar advies ‘De mythologie van onteigening’ aangeboden. Volgens de Raad zal het toepassen van onteigening ervoor zorgen dat de doelen van het natuurbeleid (de Ecologische Hoofdstructuur) sneller, beter en efficiënter worden gerealiseerd. Onder onteigening wordt verstaan het verwerven op basis van volledige schadeloosstelling zowel vrijwillig als bij gerechtelijk vonnis. Het aanleggen van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) en van grootschalig recreatiegroen ligt sinds 2007 geheel in provinciale handen. De provincies hebben daar van het Rijk budget voor gekregen. De provincies kopen met dat budget grond, maken er natuur en/of een recreatiegebied van en dragen het dan over aan een beheerder (bijvoorbeeld een provinciaal Landschap, een particulier of Staatsbosbeheer). Het kabinet heeft met de provincies afgesproken om gezamenlijk niet meer dan 10 procent van de grond voor natuur en recreatiegroen te onteigenen. De Raad stelt voor om die afspraak die los te laten.

Het kabinet verwacht dat de afspraak om maximaal 10 procent te onteigenen in de toekomst onder druk komt te staan, maar ziet nu nog geen reden het beleid aan te passen. Op dit moment verloopt het aankopen van grond voor de EHS en voor recreatiegroen volgens planning. Het gaat goed in de provincies buiten de Randstad. In de Randstad en in Noord-Brabant gaat het aankopen van grond moeizamer. Provincies en Rijk hebben afgesproken om in 2010 te kijken of het nodig is het maximum van 10 procent onteigening los te laten.

Het is niet altijd noodzakelijk om grond aan te kopen. Een aantal natuurdoelen kan bijvoorbeeld prima gecombineerd worden met (verbrede) productielandbouw. Verder kunnen grondeigenaren, dus ook boeren, zelf de natuurdoelen op hun grond realiseren. Daar zijn subsidiemogelijkheden voor. Van deze en andere instrumenten kan volgens het kabinet nog creatiever gebruik gemaakt worden.