Het wetsvoorstel van staatssecretaris van Justitie Albayrak om de toegang tot juridische bijstand te beperken stuit op grote weerstand. Ten onrechte, vindt RUG-jurist en socioloog mr. dr. Bert Marseille. ‘De staatssecretaris heeft de noodzaak om te bezuinigen aangegrepen om fundamentele verbeteringen voor te stellen in de manier waarop geschillen worden beslecht.’ Op 17 december debatteert de Tweede Kamer over het wetsvoorstel.
Prijs vergelijk ADSL, kabel, glasvezel aanbieders en bespaar geld door over te stappen!
Wie een laag inkomen heeft, krijgt een deel van zijn advocatenkosten vergoed. Van de 400 miljoen euro die de overheid jaarlijks aan juridische bijstand uitgeeft, wil Albayrak 55 miljoen bezuinigen. Wie boven bijstandsniveau zit, krijgt straks alleen nog steun voor juridische problemen die onverzekerbaar zijn. Sociaal advocaten protesteren. De toegang tot het recht is niet langer gewaarborgd, zeggen zij.
Beter en efficiënter
Volgens RUG-jurist en socioloog mr. dr. Bert Marseille biedt het wetsvoorstel grote voordelen. ‘Albayrak heeft de noodzaak om te bezuinigen aangegrepen om fundamentele verbeteringen aan te brengen in de manier waarop geschillen worden beslecht. Ze komt met een intelligent voorstel, dat oog heeft voor de waarde van alternatieven voor rechtspraak. Er wordt namelijk meer geprocedeerd dan nodig is. Mensen die de gang naar de rechter maken, zijn daar lang niet altijd mee geholpen.’
Onderlinge overeenkomst
Als voorbeeld noemt Marseille rechtszaken naar aanleiding van echtscheidingen. Door ex-paren te prikkelen om met een gezamenlijk voorstel te komen, kan een overbodige rechtsgang voorkomen worden. ‘Een mediator of een andere deskundige kan vaak prima helpen. Een belangrijk bijkomend voordeel: onderzoek toont aan dat onderling gesloten overeenkomsten langer standhouden dan overeenkomsten die door een derde partij worden opgelegd.’
Bellen met bezwaarmakers
Ook de drempel om tegen een overheidsbesluit te procederen is te laag, vindt Marseille. ‘Er wordt veel onnodig geprocedeerd. Een financiële prikkel om dat te verminderen, is goed. Albayrak stelt bovendien voor ambtenaren burgers te laten opbellen, wanneer die bezwaar hebben gemaakt tegen een beslissing over een uitkering of vergunning. Zo kunnen veel misverstanden over de precieze inhoud van het besluit opgehelderd worden, waarna het bezwaar kan worden ingetrokken. Experimenten met die werkwijze zijn gunstig verlopen.’
Rechtvaardig voorstel?
Maar is het wetsvoorstel sociaal rechtvaardig? Niet iedereen die net boven bijstandsniveau zit, kan of wil zich een verzekering voor rechtsbijstand permitteren. Marseille: ‘Een substantieel deel van de zaken die nu met rechtsbijstand wordt gevoerd, is voor mensen die relatief goed verdienen en die prima zelf een verzekering kunnen afsluiten. Maar hoe groot het vangnet van de staat precies moet zijn, en hoeveel eigen verantwoordelijkheid de overheid van burgers mag verwachten, is uiteindelijk een politieke vraag.’
Politiek debat
Marseille hoopt dat de discussie in de Tweede Kamer niet alleen zal gaan over de omvang van de groep mensen die tussen wal en schip kunnen vallen in het voorstel van Albayrak. ‘Daarvoor heeft het voorstel te veel positieve kanten.’ Van de 55 miljoen die bezuinigd moeten worden, zal slechts 12 miljoen ten laste komen van de mensen die bij een verzekeringsmaatschappij moeten aankloppen voor juridische bijstand. De rest van de bezuinigingen komt tot stand door het stimuleren van alternatieven voor de rechter. Marseille: ‘Op het totaal van vierhonderd miljoen euro dat de overheid uitgeeft aan juridische bijstand, is 12 miljoen niet veel. Zo zou ik argumenteren als ik Albayrak was.’
Mr. dr. Bert Marseille (Leeuwarden, 1961) studeerde rechten en sociologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, waarna hij onder meer bij de rechtbank in Assen werkte. Sinds 1999 werkt hij bij de vakgroep bestuursrecht en bestuurskunde – sinds 2005 als universitair hoofddocent. Daarnaast is hij onder meer vaste annotator van AB Rechtspraak Bestuursrecht, rechter-plaatsvervanger bij de rechtbank Groningen en lid van de bezwaaradviescommissie van de gemeente Delfzijl.
