Strafrechters zijn in principe bereid om landelijk ontwikkelde instrumenten te gebruiken voor het bepalen van de hoogte van de straf. Zij zien hun onafhankelijkheid niet als obstakel voor het toepassen van gemeenschappelijke oriëntatiepunten en het raadplegen van een databank met eerder gedane uitspraken. Dit blijkt uit een onderzoek van de Universiteit van Leiden dat in op dracht van de Raad voor de rechtspraak is verricht. Wel dient volgens de onderzoekers de inhoudelijke kwaliteit en de organisatie van deze twee instrumenten te verbeteren. Ook moet er meer duidelijkheid komen over de manier waarop de oriëntatiepunten worden vastgesteld.
Prijs vergelijk ADSL, kabel, glasvezel aanbieders en bespaar geld door over te stappen!
Landelijk ontwikkelde instrumenten
Bij het bepalen van een straf kan de rechter gebruik maken van twee landelijk ontwikkelde instrumenten: de oriëntatiepunten straftoemeting en de databank consistente straftoemeting.
Beide instrumenten zijn bedoeld om de uniformiteit in de strafrechtspraak te vergroten. In opdracht van de Raad voor de rechtspraak hebben de onderzoekers Ard Schoep en Pauline Schuyt onderzoek verricht naar de effectiviteit van twee instrumenten die rechters kunnen ondersteunen bij hun strafoplegging. Beiden zijn werkzaam bij het departement Strafrecht en Criminologie van de faculteit Rechtsgeleerdheid van de Universiteit Leiden. Het onderzoek berust op een analyse van de beschikbare stukken en gesprekken met rechters en gerechtssecretarissen.
Oriëntatiepunten straftoemeting
De Oriëntatiepunten straftoemeting bestaan uit een beknopte omschrijving van een ‘standaardzaak’, waaraan een concreet richtpunt voor de op te leggen straf is gekoppeld. Het gaat om de strafoplegging in veelvoorkomende zaken waarin doorgaans een gevangenisstraf van maximaal vier jaren wordt opgelegd zoals diefstal, mishandeling en eenvoudige drugsdelicten.
Voor de oriëntatiepunten geldt dat ze goed zijn ingebed in de praktijk. Rechters zeggen deze vrijwel altijd als uitgangspunt te gebruiken in zaken waarvoor oriëntatiepunten bestaan. De onderzoekers maken daarbij wel enkele kanttekeningen. Ze bevelen bijvoorbeeld aan meer duidelijkheid te verschaffen over de totstandkoming van de oriëntatiepunten en vooral de manier waarop de gangbare praktijk wordt vastgesteld en gebruikt als basis voor een oriëntatiepunt. Ook adviseren ze meer aandacht te besteden aan de evaluatie en onderhoud van bestaande oriëntatiepunten.
Databank consistente straftoemeting
De Databank consistente straftoemeting bevat uitspraken van de gerechtshoven waarin een gevangenisstraf van vier jaren of meer is opgelegd. Het primaire doel van de Databank is het verschaffen van informatie over eerder opgelegde straffen in soortgelijke zaken. Indien een rechter in een concrete zaak de straf moet bepalen dan kan hij zijn zaak vergelijken met zaken uit de Databank en deze informatie gebruiken bij het bepalen van de straf.
Rechters blijken de Databank nauwelijks te gebruiken. De Databank lijkt in de praktijk niet aan te sluiten bij de werkwijze van de rechter en een zoekvraag levert te weinig of te veel relevante informatie op.
Aanbevelingen
Voor de toekomst is het van belang, aldus de onderzoekers, dat de Databank een meer centrale plaats krijgt in het referentiekader van rechters. Daarnaast is het belangrijk dat voldoende aandacht wordt besteed aan de input van de Databank, door de kwaliteit van de strafmotiveringen te verbeteren. Tot slot stellen de onderzoekers dat er meer aandacht moet komen voor het ‘vakmanschap van het straftoemeten’ zowel tijdens de opleiding als in de praktijk. Daarbij gaat het met name om het expliciteren van straftoemetingsbeslissingen, onontbeerlijk is voor een kwalitatief goede straftoemeting.
De Raad voor de rechtspraak heeft met belangstelling kennis genomen van de onderzoeksresultaten en zal intern de verdere gedachtevorming over de aanbevelingen stimuleren.
Inleiding rapport Instrumenten ter ondersteuning van de rechter bij de straftoemeting (51 kB)
Conclusie rapport Instrumenten ter ondersteuning van de rechter bij de straftoemeting (89 kB)