Rechtspraak in de aanbieding!

Al geruime tijd volgen wij met belangstelling de ontwikkelingen rond E-Court, het eerste online alternatief voor de Rechtbank. Gelet op de recente uitspraak van de Kamer voor Gerechtsdeurwaarders leek het ons in de positie van gerechtsdeurwaarders nu tijd onze eerste zielenroerselen over dit alternatief met u te delen.

Nieuw alternatief
Begin 2010 zijn wij voor de eerste maal “betrokken” geraakt bij E-Court. De vraag welke wij ons commercieel als kantoor stelde was: “wat gebeurt er met de op basis van de uitspraak verleden notariële vaststellingsovereenkomsten in het geval via executie nakoming van enige partij moet worden afgedwongen?”. Een vraag, zo konden wij constateren, waarover de initiatiefneemster toen nog niet uitputtend had nagedacht.

Het zwaartepunt van haar gedachten lag meer bij de voorfase, het geschil en de beslechting daarvan, dan bij het verkrijgen van de uiteindelijke prestatie op basis van de uitspraak. Wij zagen daar een kans verlengstuk te worden van dit voor ons – toen nog – aardige initiatief. Tenuitvoerlegging van deze notariële akten op basis van landelijke dekking en dus na het hele traject van geschilbeslechting aan het einde, de vervolmaking van de dienst E-Court.

De insteek van het initiatief toen, geschilbeslechting door E-Court gebaseerd op een overeenkomst tussen twee of meerdere partijen, sprak ons aan als nieuw alternatief op basis van arbitrage, waarbij het digitaal procederen feitelijk het vernieuwende onderdeel was. De ene partij roept de andere partij via diens e-mailadres op voor de overeengekomen geschilbeslechting en binnen het geschil vindt de wisseling van het verweer en processtukken verder ook digitaal plaats.

Geen ambtshandeling
De uiteindelijk aan ons gestelde vraag of ten behoeve van E-Court oproepingsexploten konden worden betekend, bevreemde ons dan ook. De e-mailadressen van partijen zouden toch, op basis van de overeenstemming E-Court als geschillenbeslechter in de arm te nemen, afdoende moeten zijn? Er diende echter zekerheid te worden verkregen dat de oproeping enige partij ook daadwerkelijk zou bereiken. De modus welke wij toen bedachten was er een van betekening van een oproepingsbrief van E-Court aan een betrokken partij. Dus zeker geen exploot waarin de oproeping was geïncorporeerd.

Het is immers niet een gewone oproeping voor de burgerlijke rechter en iedere schijn daarvan welke zou kunnen worden opgewekt in onze presentatie als gerechtsdeurwaarder “aan de deur” diende en dient te worden vermeden. Het betrof in onze optiek verder geen ambtshandeling (zie de overwegingen rapport BTaG, “een gewichtig ambt gewogen”), een standpunt welke via marginale toetsing inmiddels ook onomstotelijk werd bevestigd door de Kamer voor Gerechtsdeurwaarders (uitspraak 8 februari 2011, GDW2010.740). Redenen waarom aan het verzoek van E-Court om vóór de betekening van de oproeping het GBA te raadplegen, door ons geen gevolg zou en zal worden gegeven.

Money driven alternatief
Het werd ons duidelijk dat in het land inmiddels met meerdere gerechtsdeurwaarders en organisaties van gerechtsdeurwaarders op dat moment gesprekken werden gevoerd en diezelfde vragen werden voorgelegd. Dat uiteindelijk naast de reguliere geschilbeslechting (standaardprocedure, bron E-Court) óók (bulk)incassozaken via E-Court, zelfs bij verstek, kunnen worden beslecht (incassoprocedure, bron E-Court), deed en doet ons vermoeden dat E-Court van een ideëel initiatief is omgekeerd naar een money driven alternatief voor de rechtbank. Vanaf dat moment overzagen en overzien wij de negatieve gevolgen indien dit initiatief op de wijze waarop dit thans is ingericht tot volle wasdom zal komen.

Niet transparant
De verleidingen voor onze beroepsgroep zijn groot om met E-Court in zee te gaan. Het heeft er overigens alle schijn van dat nogal wat gerechtsdeurwaarders onvoldoende zijn ingelezen en onvoldoende de ongewenste reikwijdte van E-Court overzien. Op het eerste gezicht een goedkoper initiatief dan de gewone rechter, mede vanwege de gestegen griffierechten en de problemen en de gevolgen van de verregaande voorfinanciering binnen onze praktijken.

Het is een mooi aan te bieden alternatief aan de opdrachtgevers van bulkincassozaken nu er geschermd kan worden met aantrekkelijke(r) gerechtskosten en een snelle procesgang.

Hoewel gevraagd verschaft E-Court binnen haar tariefstructuur echter geen enkele duidelijkheid over de kosten van de notaris bij het opstellen van de vaststellingsovereenkomst, dé uiteindelijke titel waarmee eventueel nakoming door de gerechtsdeurwaarder kan worden afgedwongen.

Het griffierecht van E-Court zal dus nog verhoogd moeten worden met het geldende tarief van de notaris en dát griffierecht zal daarmee vrijwel zeker het reguliere griffierecht van de (bulk)incassozaken althans het griffierecht tot vorderingen van € 12.500,00 gaan overstijgen. De kosten voor het opstellen van een regulier vonnis worden daarentegen gedekt door het griffierecht en zijn al vanaf het entameren van de procedure wel transparant.

Daarmee is E-Court, naast de verplichte (niet kosteloze) procesvertegenwoordiging, in het geval van (bulk)incassozaken in de categorie tot vorderingen van € 12.500,00 feitelijk zeker geen goedkoper alternatief!

Algemene voorwaarden
Indien partijen actief overeenkomen E-Court als geschillenbeslechter aan te wijzen, dan lijkt een overeenkomst tot toewijzing van de aan de procedure verbonden kosten aan de zijde van de verliezende partij een logische. Minder logisch moet dat geacht worden in het geval waarbij van een actieve wilsovereenstemming geen sprake is, doch geschilbeslechting door E-Court is opgenomen in de algemene voorwaarden van enige schuldeisende partij.

Nog los van de omstandigheid dat de kosten van enige vergeefse oproeping – na een andere forumkeuze door de schuldenaar dan E-Court – reeds ten laste van de schuldeiser zullen komen, is het niet direct juridisch verdedigbaar dat op enkele grond van de algemene voorwaarden de oproepingskosten voor een commerciële digitale rechtbank, haar griffierecht en de kosten van de notaris, aan wie door de schuldeisende partij opdracht tot het verlijden van een akte is verstrekt, ten laste van de (verstek-)schuldenaar worden gebracht.

De huidige kosten binnen de reguliere rechtspraak zijn allen bij wet vastgesteld, waaraan de rechters de basis ontlenen deze aan enige partij toe te wijzen. Bij E-Court berust dit slechts op een commerciële tariefstelling met beoogd winstmerk.

Wij hebben het dan nog niet eens over de grote kans dat een forumbeding in de algemene voorwaarden als onredelijk bezwarend kan worden geacht door de civiele rechter. Of de grote kans dat het beding effectieve toepassing mist doordat niet aan de toepassingscriteria van art. 6:233 onder b jo. art. 6:234 BW wordt voldaan. Daarnaast moet het recht van een rechtssubject op berechting van zijn geschil door een onafhankelijke rechter zeker niet uit het oog worden verloren. Zeker niet nu aan de gehele procedure bij E-Court nogal wat haken en ogen kleven en de rechtspositie van de schuldenaar zoals door ons hier wordt betoogd, hierbij af en toe behoorlijk wankelt.

Belang bij snelle afdoening
De geschillenbeslechters van E-Court ontvangen per zaak een vergoeding, zulks voor zover binnen de door E-Court beloofde termijn van geschilafhandeling sprake is.

De geschillenbeslechters hebben in die zin zo een direct belang bij een snelle afdoening van de zaak en over de kwaliteit en onafhankelijkheid van rechtspleging onder die druk kunnen ernstige vraagtekens worden gesteld. Bovendien maakt E-Court zich in haar geschilbeslechting commercieel en financieel afhankelijk van haar opdrachtgevers in het algemeen en ten aanzien van de opdrachtgevers met bulkincassozaken in het bijzonder en heeft zo een direct belang in die betreffende portefeuilles.

Ook in die omstandigheid kan moeilijk nog van onafhankelijke rechtspleging gesproken worden. Het is zelfs als aanleverende gerechtsdeurwaarder van (incasso)zaken voor eigen opdrachtgevers bij E-Court nog moeilijk verdedigbaar dat er sprake is van een onafhankelijke ambtsuitoefening, nu de rechtsprekende partij in die aanlevering van zaken een commercieel en financieel belang heeft.

Indien het initiatief navolging krijgt, E-Court heeft immers geen exclusief recht als commerciële geschillenbeslechter, dan zal voor rechtzoekende partijen een meting kunnen gaan plaats vinden welke geschillenbeslechter in de meest voordelige zin, zowel ten aanzien van kostenaspecten als ten aanzien van toewijzing van vorderingen, dient te worden aangezocht, waardoor ernstige benadeling van schuldenaren binnen de rechtspleging, de onafhankelijkheid en rechtsgelijkheid een feit zal zijn. Een zeer ongewenst scenario.

Is E-Court eigenlijk wel sneller dan de gewone rechter?

E-Court belooft een snelle procesgang en zal binnen acht weken uitspraak doen. Men dient echter rekenschap te geven van de omstandigheid dat de zitting eerst één maand na oproeping plaats zal hebben en vervolgens eerst dan de beloofde acht weken termijn gaat lopen.

De opgeroepen partij heeft immers – na oproeping – één maand de tijd om voor een rechtsgang langs de gewone rechter te kiezen. Daarmee beloopt de procesgang binnen E-Court dus regulier ruim 12 weken. Na deze termijn bezit de schuldeisende partij bovendien nog niet over een executoriale titel, immers deze dient dan nog in de vorm van een vaststellingsovereenkomst bij notariële akte te worden verleden, waarvoor vanzelfsprekend bij de notaris een datum dient te worden bepaald op basis van de overvolle agenda’s van de partijen in het geschil. Voor wat betreft de incassozaken en zeker voor wat betreft de zaken bij verstek te wijzen, betekent dit een vertraging van enkele weken in de procesgang van E-Court ten opzichte van de procedures voor de gewone rechter.

Daar wordt gedagvaard op een termijn van zeven dagen (eerste zittingsdag 8e dag) en uitspraak bij verstek (circa 88% van de dagvaardingszaken) binnen veertien dagen mét vonnis!

Binnen onze beroepsgroep is er reeds geruime tijd veel aandacht voor het sociale gezicht van de gerechtsdeurwaarder en worden schuldhulpverlenende instellingen, het LOSR en de NVVK, regelmatig betrokken in overleg om te komen tot een sociaal beleid door de gerechtsdeurwaarders bij de uitwinning van titels in de gevallen van problematische schuldposities bij schuldenaren.

De enkele op commerciële gronden geënte drang van sommige gerechtsdeurwaarders om geschilbeslechting door E-Court te laten plaats vinden, staat lijnrecht tegenover de principes van het tonen van een sociaal gezicht aan de categorie van particuliere schuldenaren, welke de gerechtsdeurwaarder in overgrote mate in zijn praktijk treft. Hier feitelijk duidende op de (bulk)incassozaken van onder andere energiebedrijven, telecombedrijven en ziektekostenverzekeraars, biedt E-Court een procedure “incassozaken” aan. Met betrekking tot die zaken, in de meeste gevallen de categorie sociaal maatschappelijk zwakkeren in de samenleving betreffende, zal door E-Court, bij niet digitaal verschijnen, bij verstek het geschil worden beslecht, waartegen in de gevallen waar de vordering de € 2.500,00 niet overstijgt geen hogere voorziening open staat!

Een verzetprocedure is hierbij al helemaal niet aan de orde, E-Court kent dit simpelweg niet. Er is geen mogelijkheid meer van een corrigerende toets door de rechter in tweede instantie en in de meeste gevallen overstijgen de vorderingen van deze groep schuldeisers niet de grens van € 2.500,00 om alsnog aan die tweede toets toe te komen. Het komt reeds nu al voor dat binnen korte periodes voor meerdere vervallen termijnen even zoveel dagvaardingen worden uitgebracht en procedures aanhangig worden gemaakt. Deze handelswijze is gericht op het maken van ambtelijke omzet en gelukkig wordt deze handelswijze inmiddels bij diverse van onze rechtbanken doorzien.

Er wordt door de rechterlijke macht op geanticipeerd door middel van afwijzing van incasso- en proceskosten. Via E-Court kan deze correctie door de reguliere rechtspraak worden ontdoken en kan eenvoudig tot financiële splitsing van vorderingen worden overgegaan. Een zeer dreigende en onwenselijke situatie.

Belehrungspflicht
De uitspraken van E-Court worden vastgelegd in een notariële akte, feitelijk een vaststellingsovereenkomst, welke een executoriale titel oplevert. Notarissen hebben een zogenaamde Belehrungspflicht op grond waarvan zij, alvorens enige akte te verlijden, zich ervan moeten overtuigen dat partijen in de akte genoemd, zich voldoende bewust zijn van de inhoud en de rechtsgevolgen van die betreffende akte. Beide partijen in het geschil zullen dus op grond van deze beroepsregel voor de notaris moeten verschijnen, waarbij het enkel voorstelbaar is, zoals dat bij hypotheekakten bijvoorbeeld usance is, de eisende partij dit bij volmacht aan de notaris opdraagt. Maar zeker niet de schuldenaar en bovenal zeker niet de schuldenaar welke bij verstek is veroordeeld! Zeker niet diegenen welke niet juridisch zijn geschoold en het begrip van forumkeuze en de rechtsgevolgen niet voldoende hebben doorgrond!

E-Court echter gaat er vanuit dat via de algemene voorwaarden van enige schuldeiser de schuldenaar de notaris automatisch volmacht geeft de uitspraak van E-Court in alle gevallen in een notariële akte vast te leggen. Op voorhand lijkt dat reeds strijdig met de bepalingen omtrent het verlijden van aktes in de Wet op het Notarisambt.
Naar verluidt wordt de Koninklijke Broederschap hierover reeds geconsulteerd maar het zou toch werkelijk onwenselijk zijn als het KNB hieraan medewerking zou verlenen en ook dáár de onafhankelijke – eventueel corrigerende – toets komt te vervallen.

Geen onafhankelijke hogere voorziening
Buiten de rechtspraak door E-Court bestaat er geen hogere voorziening. Er is binnen E-Court geen duidelijke splitsing van geschilbeslechters in eerste aanleg of hoger beroep. Het blijft dus eigen rechtspraak binnen E-Court, zoals de slager het eigen vlees keurt. Er is geen vorming van jurisprudentie waaraan de reguliere rechtspraak aanstoot zal nemen, geen verzetprocedure, geen mogelijkheid tot consultatie van de Hoge Raad of het instellen van cassatie in het belang der Wet.

De conclusie welke getrokken kan worden na het lezen van het procesreglement van E-Court is dat de schuldenaar feitelijk over minder rechtsmiddelen kan beschikken dan in procedures gevoerd voor de gewone rechter en in sterke mate dus rechtsbescherming ontbeert. Dat ligt overigens direct in lijn met het uitgangspunt van E-Court tot exponentiële groei van het aantal door haar af te handelen geschilzaken, de afhankelijkheid en het financieel belang van E-Court tot haar opdrachtgevers en het commercieel belang dat zij in die zin ten behoeve van haar opdrachtgevers moet dienen.

Hoe serieus kun je een initiatief tot alternatieve rechtspraak overigens nog nemen als – aan de hand van wensen van aanbieders van zaken – na introductie, het procesreglement over een relatief korte periode reeds vijf maal is aangepast en die ruimte voor verdere aanpassing binnen de eigen gelederen zonder onafhankelijke toets buiten E-Court, zonder enige beperking aan haar voorbehouden blijft?

Vercommercialisering en inflatie
Het initiatief E-Court zal ertoe leiden dat de rechtspraak in Nederland wordt vercommercialiseerd. Er zullen meerdere partijen op de markt van geschilbeslechting het voorbeeld van E-Court navolgen en over de hoofden van de justitiabelen zal tussen deze aanbieders strijd worden gevoerd over de kwaliteit en het tempo van rechtspleging en de daarmee samenhangende tarieven. In principe kan eenvoudig elke vordering – afhankelijk van het belang – aan één of meerdere geschillenbeslechters tegelijk voor worden gelegd en de beste keus in uitspraak worden gekozen. Feitelijk ligt straks de rechtspraak in de schappen van de supermarkt met een aardige winkelmanager als boegbeeld. Dit kan ons inziens niet anders worden bestempeld dan inflatie van rechtsbescherming.

Minachting
Er lijkt ook sprake te zijn van een zekere minachting van E-Court richting de zittende magistratuur, de Raad voor de Rechtspraak en het Ministerie van Justitie.
Van belang is eerst kennis te nemen van het onderstaande bericht:

Uitkomst overleg tussen Ministerie van Justitie, de Raad voor de rechtspraak en e-Court

Den Haag, woensdag 24 maart 2010 –

In de afgelopen weken heeft overleg tussen het Ministerie van Justitie, de Raad voor de rechtspraak en e-Court geleid tot overeenstemming tussen betrokkenen over de door e-Court te hanteren terminologie.

E-Court zal de begrippen “rechtbank”, “rechter” en “vonnis” niet langer gebruiken.
Op de website www.e-court.nl zullen vanaf nu de begrippen “Instituut”, “GB” (GeschillenBeslechter) en “Beslissing” worden geïntroduceerd.

De Raad voor de rechtspraak is tevreden, omdat hiermee mogelijke verwarring bij het publiek is weggenomen. “Wij vinden een helder onderscheid tussen private geschillenbeslechting en publieke rechtspraak van groot belang. Het is prima dat e-Court een alternatief aanbiedt voor bepaalde categorieën van zaken, maar er mag geen misverstand bestaan over het private karakter van dit initiatief”, aldus woordvoerder Michiel Boer.

Ook e-Court is verheugd met de uitkomst. Henriette Nakad: “Het is altijd onze intentie geweest om de overheidsrechters te ontlasten voor die categorieën conflicten waar geen principiële rechtsvragen spelen. In veel gevallen kunnen dergelijke conflicten binnen twee tot drie maanden op een goede manier worden beslecht. Hoewel het voor ons niet eenvoudig was om “niet-juridische” begrippen te vinden, die de juridische “lading dekken” menen wij dat wij hierin toch geslaagd zijn.”

Bron: Raad voor de rechtspraak
Datum actualiteit: 24 maart 2010

Helaas blijkt uit de nieuwste versie van de website www.e-court.nl, dat nog immer de gewraakte termen worden gebezigd, onder andere in de “gedragscode”, de “voorwaarden”, het “procesreglement” en de “selectieprocedure”. Wat nu als een geschillenbeslechter zelve de hand licht met vigerende regelgeving of afspraken?

Wachten op de wetgever
De houding en plaats van de gerechtsdeurwaarder binnen het initiatief E-Court dient er een te zijn van terughoudendheid, onafhankelijkheid en staand aan de zijlijn afwachtende wat de wetgever uiteindelijk beslist. Het heeft geen pas om reden van eigen belang tuchtklachten uit te lokken en de Tuchtrechter daarmee uiteindelijk op te dragen een uitspraak te doen, met als doel de weg van rechtspleging via E-Court – met de gerechtsdeurwaarder in de rol van ambtelijk bevoegde “oproeper” – te plaveien.

De enkele binnen de Ledenraad van de KBvG verlangde discussie om in het verlengde van E-Court de betekening van brieven in algemene zin als ambtshandeling aan te merken is zeker ongewenst en leidt tot (verdere) afkalving van ons ambt. In het meest ernstige geval zou dan betekening van een schriftelijke eis tot verkrijging van losgeld tot de ministerieplicht van de gerechtsdeurwaarder gaan behoren en kan de zwaar bevochten exclusieve vergunning tot raadpleging van het GBA in alle gevallen worden misbruikt. Dit kan en mag nooit onze bedoeling zijn.

Tenslotte
Als beroepsgroep dienen wij de gelederen te sluiten en achter ons Bestuur te staan.
Niet ingegeven door de brief van ons Bestuur van 4 oktober 2010, doch ingegeven door ieders eigen individueel besef welk onafhankelijk ambt wij dragen en met welke verantwoordelijkheid dat ambt aan ons is opgedragen. Wij beslissen niet over de rechtspleging in Nederland en zeker niet over het domein aan wie dat wordt opgedragen of is voorbehouden, maar dienen dat zeer wel kritisch te beschouwen indien de onafhankelijke rechtspraak in het geding is. Als gerechtsdeurwaarder zijn wij slechts uitvoerder van de wet, waarbij iedere schijn van afhankelijkheid dient te worden vermeden. Indien daarover anders wordt gedacht of naar wordt gehandeld, laat diegene daar dan de conclusie aan verbinden dat hem of haar het ambt van gerechtsdeurwaarder niet langer past.

De moraal van dit verhaal voor de gerechtsdeurwaarder: Bezint eer ge begint.
Aan E-Court de boodschap: keer terug naar de basis van het gedachtegoed.

Tiel, 15 februari 2011