Rechters en wetenschappers hebben samen een procedure ontworpen waarmee burenruzies, die vaak tot tijdrovende en belastende rechtszaken leiden, in een vroeg stadium opgelost kunnen worden. Burenrechter.nl laat strijdende partijen hun onderlinge conflict via de computer voorleggen aan de rechter, die langskomt en zo nodig knopen doorhakt. Hij zal echter vooral proberen de buren samen een oplossing te laten vinden, zodat de problemen daarna echt uit de wereld zijn. Om burenrechter.nl te testen worden twee pilots gehouden.
Prijs vergelijk ADSL, kabel, glasvezel aanbieders en bespaar geld door over te stappen!
Tegenspraak
Zo’n 4000 rechtszaken per jaar gaan over burenruzies. Omdat mensen meestal pas in laatste instantie naar de rechter stappen, zijn de conflicten tegen die tijd al flink uit de hand gelopen. Ieder heeft zijn stelling ingenomen en instanties die proberen te bemiddelen, staan vaak machteloos. “Vervolgens begint een rechtszaak die de partijen verder uit elkaar drijft”, zegt rechter Rogier Hartendorp van de rechtbank Midden-Nederland. “De procedure is gebaseerd op tegenspraak: de ene partij stelt een vordering in, de ander voert verweer en komt eventueel met een tegeneis, de rechter moet daar beslissingen over nemen. Daarmee is het probleem meestal niet opgelost, omdat de juridische geformuleerde eis weinig te maken heeft met wat partijen werkelijk dwars zit. Bovendien worden buren op die manier gedwongen zich te richten op tegenstellingen, niet op wat hen bindt. Dat is in de nieuwe burenprocedure heel anders.”
Dichtbij en duurzaam
‘Duidelijk, dichtbij en duurzaam’ is de titel van het rapport waarin de nieuwe burenprocedure uiteen wordt gezet. Die hebben onderzoekers van HiiL Innovative Justice onder leiding van hoogleraar privaatrecht Maurits Barendrecht samen met rechters en juridisch medewerkers uit Midden-Nederland en Amsterdam ontwikkeld, in opdracht van de Raad voor de rechtspraak. “We hebben daar ook instanties bij betrokken die dagelijks te maken hebben met ruziënde buren, zoals politie, buurtbemiddeling en woningbouwverenigingen”, zegt Hartendorp. “Het dogma dat de rechter op afstand moet blijven, laten wij los. We proberen de uitspraak van de rechter juist aan te laten sluiten bij de inzet van bemiddelende instanties, om die te ondersteunen.” Ook voor de burgers komt de rechter dichterbij: zij kunnen zelf, zonder advocaat zijn hulp inroepen. “Bovendien komen we langs; onderzoek wijst uit dat beslissingen in burenzaken eerder worden aanvaard als de rechter zelf heeft gezien wat er speelt.”
Inloggen
Verder verloopt de procedure digitaal. Wie overlast van zijn buren heeft of bijvoorbeeld ruzie over de erfgrens of overhangende boomtakken, logt in op burenrechter.nl. Daar vult hij een vragenlijst in die het probleem en de achtergrond in kaart brengt. “We toetsen ook welke oplossing de eiser zelf voor ogen heeft, hoe volgens hem de buurman erover denkt en of eventueel anderen bij het conflict betrokken zijn”, zegt Hartendorp. Vervolgens wordt de buurman uitgenodigd om in te loggen en een vergelijkbare vragenlijst in te vullen. “Hij krijgt een heel summiere beschrijving van het geschil te zien, om te voorkomen dat direct de stellingen worden betrokken. Wij willen juist dat beide partijen hun eigen verhaal vertellen.”
Oplossingen aanreiken
Een rechtbankmedewerker stimuleert beide partijen om over de gegeven antwoorden in gesprek te gaan op de site. Hij leest mee, stelt vast waarover de partijen het al eens zijn en vraagt zo nodig om aanvullende gegevens. Het systeem verstrekt zelf ook informatie, over juridische bepalingen die van toepassing zijn en oplossingen die andere mensen in vergelijkbare omstandigheden hebben gekozen. “De rechter zoekt in overleg met de partijen naar een passende oplossing en doet uitspraak over kwesties waar zij niet zelf uitkomen”, zegt Hartendorp. “Dat kan ook helpen om hulp weer op gang te brengen. Als buurtbemiddeling bijvoorbeeld telkens vastloopt op een meningsverschil over de schutting, hakt de rechter de knoop over die schutting door.”
Inspirerend
Partijen weten binnen 3 tot 4 maanden waar ze aan toe zijn, terwijl dat nu wel een jaar kan duren. De rechter blijft daarna op de achtergrond betrokken. “Onderzoek wijst uit dat mensen dan hun afspraken beter nakomen. En als het toch niet helemaal goed gaat, kunnen we aanvullende maatregelen nemen zonder kostbare nieuwe procedure.” Het ontwikkelen van het oplossingsgerichte burenrecht was inspirerend, zegt Hartendorp. “Als je ziet hoeveel conflicten door andere instanties worden opgelost, dat is gigantisch. Daar willen wij graag onze bijdrage aan leveren met écht effectieve rechtspraak. Bovendien zijn de rechtzoekenden hiermee duidelijk goedkoper uit.”
Pilots
Het prototype voor de burenprocedure is in 4 maanden tijd ontworpen en inmiddels enthousiast ontvangen door de Raad, die de tijd rijp acht voor pilots bij twee rechtbanken. Het nieuwe burenrecht past goed bij de vernieuwingsoperatie KEI (Kwaliteit en Innovatie) die de Rechtspraak in gang heeft gezet. Minister Opstelten van Veiligheid en Justitie heeft beloofd de wet daarvoor aan te passen. Ook voor burenrecht is nieuwe wetgeving nodig. “We hopen vooruitlopend daarop een experimenteerbepaling van het ministerie te krijgen, zodat we alvast volgens de nieuwe regels kunnen werken”, zegt Hartendorp. “Zolang dat niet zo is, moeten we voor de pilots de kantonrechters arbitrage gebruiken (art. 96 Rv). Dat heeft als nadeel dat de rechter geen uitspraak kan doen als een van de buren niet meewerkt; de partijen moeten zich samen tot de rechter wenden.” Of ruziënde buren tot zo’n gezamenlijk initiatief te bewegen zijn, zal tijdens de pilots blijken. Die gaan begin 2014 van start.
