De huidige sancties die ondernemingen tegemoet kunnen zien als ze de Mededingingswet overtreden, schrikken onvoldoende af. Een uitgekiend sanctiepakket met hogere straffen kan kartelvorming en prijsafspraken beter tegengaan, stelt Evgenia Motchenkova in haar proefschrift Optimal Enforcement of Competition Law. Ook moeten er striktere regels komen voor clementieprogramma’s ten behoeve van bedrijven die zichzelf aangeven in ruil voor strafvermindering.
Prijs vergelijk ADSL, kabel, glasvezel aanbieders en bespaar geld door over te stappen!
Het is bedrijven verboden om kartels te vormen en onderling prijsafspraken te maken. De vrije markt moet immers z’n gang kunnen gaan. De NMa ziet erop toe dat de concurrentie nergens wordt belemmerd. Hoe dit is geregeld en welke straffen er kunnen worden opgelegd bij een overtreding van deze spelregels, staat in de Mededingingswet.
Voor de handhaving van de Mededingingswet beschikt de NMa over een arsenaal van instrumenten. De NMa kan variëren met de hoogte van de boete, de mate van wetshandhaving en de structuur en samenstelling van sanctiepakketten. Maar wat is nou de optimale combinatie van deze factoren? Met andere woorden: wat is de optimale handhaving van de Mededingingswet? Die vraag is van groot belang, nu blijkt dat de strafmaatregelen tegen overtredingen van mededingingsregels die in Europa en in de VS worden gehanteerd, niet zwaar genoeg zijn om de voordelen van kartelvorming te compenseren. Hoewel de laatste jaren straffen aanzienlijk zwaarder zijn geworden en nieuwe instrumenten voor het ontmoedigen van kartelvorming (zoals clementieprogramma’s) werden ingevoerd, is een volledige uitbanning van overtredingen van de ‘antitrust’-wet nog steeds niet bereikt.
Dat gegeven vormt de aanleiding voor het onderzoek van econome Evgenia Motchenkova. In haar proefschrift analyseert zij de eigenschappen van sanctieschema’s, zoals de ernst en de duur van de overtreding, het verband tussen eerdere en huidige prijsvorming en de zogenoemde gecumuleerde omzet van de onderneming. Ook de ‘historie’ van de overtreding kan een belangrijke factor zijn bij het bepalen van strafmaatregelen.
Voor deze analyse maakte Motchenkova gebruik van de dynamische speltheorie. Hiermee is het gelukt de huidige strafmaatregelen op het gebied van overtredingen van de antitrust wet in de VS en de EU met elkaar te vergelijken. Ook heeft ze berekend welke sancties er moeten worden ingezet zodat kartelvorming zoveel mogelijk wordt ontmoedigd. Zij concludeert dat de basisstraf en de maximale straf die nu worden gehanteerd te laag zijn, en daarom verhoogd dienen te worden. Omdat de maximale boete in Europa wettelijk is begrensd, kan worden gedacht aan de invoering van individuele boetes, in combinatie met reeds bestaande boetes. Bij de vaststelling van de optimale sanctie dient niet alleen rekening te worden gehouden met de ernst en de duur van de overtreding, maar ook met de mate van wetshandhaving (of de kans op veroordeling) door mededingingsautoriteiten.
Ook de clementieprogramma’s van de mededingingsautoriteiten verdienen verbetering, vindt Motchenkova. Ondernemingen die in een kartel zitten, kunnen dit spontaan melden, in ruil voor strafvermindering (‘clementie’). Alleen zorgvuldig samengestelde clementieprogramma’s kunnen leiden tot self-reporting. Zijn ze verkeerd samengesteld, dan kan contraproductief uitpakken. Motchenkova concludeert dat kartelvorming minder vaak voorkomt wanneer de regels voor clementieprogramma’s strikter zijn en wanneer de aanvraagprocedure voor clementie vertrouwelijker is. Is die aanvraagprocedure niet vertrouwelijk, dan kan clementie in bepaalde gevallen juist leiden tot een langere duur van kartels. Lagere sancties en een minder strikte handhaving van mededingingsregels versterken dat beeld nog eens.
Over de promovendus
Evgenia Motchenkova (1978, Sint-Petersburg, Rusland) studeerde wiskundige economie aan de Universiteit van Sint-Petersburg en milieu- en ontwikkelingseconomie aan de Universiteit van Oslo. In 2001 startte ze met haar promotieonderzoek aan de Universiteit van Tilburg. Op dit moment is zij universitair docent aan de Vrije Universiteit Amsterdam. In haar onderzoek richt ze zich vooral op speltheorie, economie en recht, economie en misdaad, en kartelvorming.
Evgenia Motchenkova promoveert vrijdag 11 november om 14.15 uur in de aula van de Universiteit van Tilburg (Warandelaan 2, Tilburg) op het proefschrift Optimal Enforcement of Competition Law. Promotoren zijn prof.dr. Eric van Damme en prof.dr. Peter M. Kort.
