Belangrijke ontwikkelingen in 2016

Aandacht voor professionele standaarden, digitalisering, onderlinge verhoudingen en maatschappelijk effectieve rechtspraak

De Rechtspraak is continu bezig zich te ontwikkelen en te vernieuwen om de belangrijke rol als derde staatsmacht in de democratische rechtsstaat Nederland goed te kunnen vervullen. Belangrijke aandachtpunten in 2016 waren in dit verband de formulering van
professionele standaarden in alle rechtsgebieden, het digitaliseringsprogramma
Kwaliteit en Innovatie, de inspanningen op het gebied van de onderlinge verhoudingen en de benoeming van 4 thema’s op het gebied van maatschappelijk effectieve rechtspraak.

Video: Frits Bakker blikt terug op 2016

Professionele standaarden

Rechters in alle rechtsgebieden hebben in 2016 gewerkt aan professionele standaarden. Voor elk rechtsgebied hebben rechters vastgelegd welke kwaliteitseisen zij aan hun werk en hun werkomgeving stellen en dus ook wat de samenleving van hen mag verwachten. Hiermee maken de rechters expliciet wat er nodig is om een rechtszaak goed te kunnen doen in termen van onder meer juridische ondersteuning, voorbereidings- en zittingstijd, opleiding en ervaring. De strafrechters zijn het verst gevorderd: in 2016 zijn de gerechten begonnen met het implementeren van de standaarden in de bedrijfsvoering. De professionele standaarden worden de komende jaren gefaseerd ingevoerd.

Kwaliteit en Innovatie

2016 was een belangrijk jaar voor het moderniserings- en digitaliseringsprogramma Kwaliteit en Innovatie. In 2016 werd de wetgeving die nodig is om digitaal te kunnen procederen door het parlement aangenomen. De Rechtspraak werkt sinds 2013 aan de digitalisering van haar procedures. In 2016 verhuisde het programma steeds meer van de tekentafel naar de praktijk. In 2016 is uitgebreid getest en op vrijwillige basis geprocedeerd in asiel- en bewaringszaken. Bij de rechtbanken Gelderland en Midden-Nederland is geëxperimenteerd met civiele handelsvorderingszaken met een belang van meer dan 25 duizend euro. Door de digitalisering van procedures gaan administratieve banen verloren. In 2016 kregen alle administratieve medewerkers duidelijkheid over de vraag of er in de toekomstige organisatie werk is voor hen. Voor de mensen voor wie dit niet het geval is, geldt dat zij uitgebreid en zorgvuldig worden begeleid.

Herstel onderlinge verhoudingen

In de Rechtspraak ontstonden er in 2015 als gevolg van de voorgestelde invulling van de bezuinigingsoperatie van het kabinet spanningen. De Rechtspraak wilde de bezuiniging invullen door in een aantal vestigingen (Assen, Alkmaar, Maastricht, Dordrecht, Zutphen, Lelystad en Dordrecht) minder rechtszaken te doen en de kantoorfuncties te centraliseren. Dit viel bij medewerkers niet in goede aarde en stelde de onderlinge verhoudingen op de proef. In 2016 is hard gewerkt aan het verbeteren hiervan. De Raad voor de rechtspraak heeft beter zichtbaar gemaakt dat hij zich inzet voor de belangen van de Rechtspraak, onder meer door in 2016 goede resultaten te halen bij de onderhandelingen met de minister van Veiligheid en Justitie over het budget in de jaren 2017-2019.

Maatschappelijk effectieve rechtspraak

Rechtspraakbestuurders en rechters gaven in 2016 de aftrap voor het onderwerp ‘maatschappelijk effectieve rechtspraak’. Rechtspraak beweegt mee met de tijd. Wat 20 jaar geleden goede rechtspraak was, is dat nu niet meer altijd. In 2016 zijn, na gesprekken met buitenstaanders en rechters, 4 thema’s benoemd: vechtscheidingen, multi-problematiek, toezicht op bewind en de toegang tot de civiele rechter. Per thema wordt uitgewerkt wat er kan of moet gebeuren om het werk van de rechter meer impact te laten hebben. Op het gebied van vechtscheidingen ontwikkelden familierechters in 2016 een visie op wat gerechten extra kunnen doen om de schade voor kinderen als gevolg van vechtscheidingen tot een minimum te beperken. Soms zal de Rechtspraak ook een beroep op de wetgever moeten doen om rechters anders te kunnen laten rechtspreken.