Het E-Court
Prijs vergelijk ADSL, kabel, glasvezel aanbieders en bespaar geld door over te stappen!
Heeft u al eens gehoord van een online rechtbank? Na de e-reader, de e-sigaret en de e-bike: waarom geen e-court? Stichting E-court heeft geprobeerd deze gedachte te verwezenlijken. E-court biedt online arbitrage oftewel buitengerechtelijke geschillenbeslechting. Nou spreekt buitengerechtelijke geschillenbeslechting niet erg tot de verbeelding, toch is het E-court voor IT-juristen een onderwerp dat prikkelt. Het gaat namelijk om een betrekkelijk nieuw fenomeen waarbij het internet de hoofdrol speelt en er digitaal wordt geprocedeerd. Het idee achter Nederlands’ eerste ‘online rechtbank’ is het betaalbaar maken van de rechtspraak door een snelle en efficiënte online procedure te bieden. Ondanks dit lovenswaardige streven, dat beloond is met een Innovating Justice Award, heeft E-court een aantal tegenslagen te verduren gehad. Zeker in de beginjaren is de stichting regelmatig negatief in het nieuws verschenen. De afgelopen tijd is het echter opvallend stil rondom E-court. Het is dan ook niet helemaal duidelijk hoe het er acht jaar na de oprichting van de stichting voor staat. Reden voor ons om uit te zoeken wat de voornaamste kritieken waren en hoe E-court zich gedurende de afgelopen jaren heeft ontwikkeld.
(Scheids)Rechter
De Raad voor de Rechtspraak reageerde in de eerste instantie positief toen de stichting in 2009 werd opgericht. Het initiatief sluit goed aan op het KEI-programma dat zich richt op digitalisering van de rechtspraak.[1] De basis van dit programma is meer digitaal en mondeling, en minder schriftelijk. E-court brengt dit in de praktijk. De stichting biedt in feite arbitrage aan en geeft bindend advies bij geschillen. Ze maken daarbij als extra waarborg gebruik van een proces-verbaal van een notaris. Dit proces-verbaal levert een executoriale titel op, zonder dat het vonnis meteen ten uitvoer kan worden gelegd.[2] Ondanks dat de Raad voor de Rechtspraak aanvankelijk positief reageerde is veel kritiek geleverd op de uitvoering ervan. E-court presenteert zichzelf namelijk nadrukkelijk als ‘rechtbank’. Door termen te gebruiken als ‘rechtbank’, ‘rechter’, en ‘rechtspraak’, is voor de consument niet duidelijk dat ze in feite helemaal niet te maken hebben met een echte rechtbank en echte rechters, maar met online arbitrage. Dit levert verwarring op omtrent de status van de uitspraken en over de positie van de geschilbeslechters. [3]
Tweeduizend ongeldige vonnissen
Een uitspraak is alleen bindend indien beide partijen bij voorbaat instemmen dat E-court de zaak beslecht.[4] In een contract kan bijvoorbeeld worden vastgelegd dat geschillenbeslechting via stichting E-court geschiedt. Rechters hebben regelmatig verzoeken tot tenuitvoerlegging van vonnissen geweigerd, omdat arbitrage niet duidelijk is overeengekomen tussen de partijen.[5] Bedrijven en instanties die E-court inschakelden, hadden niet in hun algemene voorwaarden opgenomen dat geschilbeslechting geschiedt middels stichting E-court. Dit heeft er in 2012 toe geleid dat bijna 2000 vonnissen die zijn uitgesproken door de stichting, ongeldig werden verklaard.[6] E-court heeft het probleem met de algemene voorwaarden inmiddels opgelost door alleen nog zaken te behandelen waarbij bedrijven arbitrage in hun algemene voorwaarden hebben opgenomen. Zo heeft bol.com in de algemene voorwaarden vastgelegd dat indien het verschuldigde bedrag niet op tijd wordt betaald, de webwinkel ervoor kan kiezen om gebruik te maken van stichting E-court om het bedrag te innen.[7] De consument is daarbij een maand bedenktijd gegund en kan de zaak ook door een conventionele rechter laten behandelen. De rechterlijk macht houdt blijkens de eerdergenoemde ongeldigheidsverklaring nog altijd een vinger aan pols. In een recentere uitspraak is er een exequatur geweigerd door de rechter wegens onduidelijkheid van E-court over de betaalverplichtingen[8] waardoor het ‘vonnis’ niet ten uitvoer kon worden gelegd.[9]
Waar zijn de waarborgen?
Op de website prijkt een fraaie belofte: ‘Wij verzetten ons tegen ongerechtvaardigde verrijking en onrechtvaardige wetgeving.’ Dit is nauwelijks te vergelijken met de grondig verankerde onafhankelijkheid van de Nederlandse rechterlijke macht. De waarborgen van het E-court liggen voornamelijk verankerd in hun procesreglement, een onafhankelijke raad van toezicht en het notariaat. Dat de consument de keuze gelaten wordt voegt daar wezenlijk aan toe. Ook wordt er financiële onafhankelijkheid gegarandeerd door E-court, maar hoe kan dat? Hier kan helaas niets met zekerheid over worden gezegd, want de stichting wil niets kwijt over het verdienmodel. De geslotenheid kenmerkt E-court helaas wel enigszins. Het is lastig om te achterhalen welke webwinkels en zorgverzekeraars allemaal gebruik maken van hun service. In elk geval Bol.com, Zilveren Kruis Achmea, CZ, ZorgActief (Rabobank), FBTO, GGN, mbo-opleidingsinstituut Studers, MultiCards, Anderzorg, Brabantwater en Vodafone. Er is echter nergens een overzicht te vinden.
Stichting E-court en zorgverzekeraars
Opvallend is het grote aantal zorgverzekeraars dat gebruik maakt van E-court. Dit is te verklaren doordat er veel wanbetalers zijn en het voor zorgverzekeraars niet efficiënt is om elke nalatige burger voor de rechter te dagen. En dat is niet alleen voor de verzekeraars gunstig, ook de consument is goedkoper uit want er hoeven geen griffiekosten te worden betaald. Het verschil kan wel 400 euro zijn, wat voor de gemiddelde wanbetaler waarschijnlijk doorslaggevend is.[10] Dat zal ook de reden zijn dat E-court niet het enige online arbitrage-gerecht is. Er zijn inmiddels soortgelijke stichtingen in het leven geroepen zoals DigiTrage die samenwerkt met het alomtegenwoordige keurmerk voor webwinkels ‘de Thuiswinkel’. [11] Wel is E-court veruit de grootste speler: In 2014 behandelde E-court meer zaken dan alle 54 andere geschillencommissies samen.[12] Helaas zijn er nergens recentere cijfers te vinden.
Zwart Gat
Een Nieuwsuur onderzoek begin 2018 wakkerde de discussie rondom E-court aan. De rechtbank Overijssel stopte met het goedkeuren van de E-court vonnissen voor een executoriale titel. De voorzitter van de Raad van de Rechtspraak noemde E-court een groot zwart gat omdat het bedrijf geen inzage geeft in gedane uitspraken en de identiteit van arbiters. E-court reageerde met het publiceren van een lijst uitspraken en rechters.[13] Doordat de rechtbank en het LOVCK (Landelijk overleg vakgroep civiel en kanton) hebben besloten om niet langer hun vonnissen te accepteren zal E-court moeten wachten tot er antwoord wordt gegeven op de hen betreffende prejudiciële vragen voor zij weer zaken kunnen doen. De organisatie beticht de rechterlijke macht ervan op deze manier concurrentie te voorkomen en wil daarom een uitspraak van het Europese Hof van Justitie. Desalniettemin verlieten zorgverzekeraars Zilveren Kruis en Menzis het bedrijf als klant.[14]
Misschien zou wat meer openheid van de digitale scheidsrechters iets toevoegen aan het consumentenvertrouwen. Dat er keuzevrijheid is betekent dat consumenten zelf akkoord gaan met de service van E-court, maar het is discutabel in hoeverre er een geïnformeerde keuze gemaakt wordt. De toekomst zal uitwijzen wat het grote publiek maar eerst vooral de Hoge Raad van online rechtsbedeling vindt. Voor de burger zijn de snelheid en de lage kosten een groot voordeel. Het E-court heeft zich afgelopen jaren in elk geval in de goede richting ontwikkeld. Ongeacht of het een goed initiatief is en alle meningen daargelaten, het E-court heeft er de afgelopen jaren in ieder geval voor gezorgd dat men opnieuw is gaan nadenken over de kosten en efficiëntie van geschilbeslechting.[15]
Maaike Meijer en Sanne Eding
