Privacy-inbreuken moeten strafbaar worden

Wie tegen de wettelijke regels in misbruik maakt van persoonsgegevens moet strafrechtelijk kunnen worden vervolgd. Dat betogen Berend de Vries en Sjaak Nouwt.

Nu de dreiging van een terroris­tische aanslag weer op ons net­vlies staat, vinden we het geen probleem dat we een beetje pri­vacy inruilen voor wat meer vei­ligheid. Die maatregelen zijn op dit moment gewoon noodza­kelijk.

Wat wel een probleem is dat een betoog ten faveure van meer of betere bescherming van de privacy vaak ten onrech­te wordt gezien als een betoog dat diametraal staat tegenover veiligheid. Het idee is dat het in­leveren van een beetje privacy altijd ten goede komt aan meer veiligheid en dat andersom het kiezen voor meer privacy bete­kent dat je tegelijk voor een minder veilige samenleving kiest. Dat is zeker niet altijd het geval.

Veiligheid
Ons pleidooi heeft niets met minder veiligheid te maken.
Het doel is juist dat kwaadwil­lenden ervan worden weerhou­den dat ze uw en onze persoon­lijke gegevens zomaar in han­den krijgen en er iets mee doen dat schadelijk voor ons is. In ze­kere zin zorgt dit voorstel voor meer veiligheid, doordat ver­trouwelijke gegevens gewoon privé blijven.

In het radioprogramma Eén op de middag op 16 augustus werd een oud-directeur van een han­delsinformatiebureau geïnter­viewd. Hij vertelde hoe hij vroe­ger informatie verzamelde over te onderzoeken personen en be­drijven. Op zoek naar een even­tueel strafblad, belde hij naar een rechtbank met het verzoek om dit voor hem in een data­bank op te zoeken. Omdat hij zich uitgaf voor een medewer­ker van een andere rechtbank en ook refereerde aan de com­putersystemen waarin deze in­formatie opgeslagen was, ver­kreeg hij die informatie vaak zonder veel moeite. Ook bij an­dere instanties zoals sociale diensten, zorginstellingen, uit­zendbureaus en nutsbedrijven was deze methode succesvol.

Is dat nu problematisch? Ja, een deel van deze handelsinforma­tiebureaus verzamelt – in op­dracht van anderen – informa­tie waartoe ze niet gerechtigd zijn. Dat is kwalijk omdat die gegevens ten nadele van u ge­bruikt kunnen worden. Een werkgever kan op grond van dergelijke informatie bijvoor­beeld besluiten u niet aan te ne­men, omdat hij of zij er bijvoor­beeld achter is gekomen dat u in het verleden veel ziek bent geweest. Ook kan dergelijke in­formatie ertoe leiden dat u een verzekering wordt geweigerd of bijvoorbeeld dat het ten on­rechte gebruikt wordt in een ju­ridische procedure. Dit is geen fictie. In de uitzending vertelde de oud-directeur dat zelfs enke­le gerenommeerde advocaten­kantoren van zijn diensten ge­bruik hebben gemaakt.

Regels
Wanneer dergelijke bureaus in­formatie verzamelen uit open­bare bronnen en zich daarnaast houden aan een speciaal voor deze branche opgezette privacy­gedragscode, is er niets aan de hand. Een groot deel van deze bureaus houdt zich daaraan.

Toch zijn er informatiebureaus die het niet zo nauw nemen met de privacyregels. Dit bleek ook uit een klein onderzoek van het radioprogramma. Het interessante was dat de opgebel­de bedrijven vaak redelijk goed op de hoogte waren van wat nu wel en niet mag, maar dat ze ondanks die kennis het gevraag­de – na enig aandringen – toch konden leveren.

Dergelijke praktijken schaden het vertrouwen dat wij moeten kunnen hebben in het bedrijfs­leven en de overheid. De infor­matie die op onrechtmatige wij­ze wordt verzameld is vaak af­komstig van werknemers van overheidsinstellingen en bij­voorbeeld van banken. Zij ver­strekken deze informatie vaak onbedoeld. Een enkeling doet het bewust, doordat hij of zij als informant werkt voor een handelsinformatiebureau.
Het College Bescherming Per­soonsgegevens (CBP) is een on­afhankelijke instantie die de taak heeft om toezicht te hou­den op de naleving van de wet­geving die het gebruik van per­soonsgegevens regelen. De in­strumenten waarover zij be­schikt zijn voor het toezicht op het merendeel van de bedrij­ven en instellingen toereikend.

Deze instrumenten zijn echter onvoldoende om bedrijven en instellingen die de privacyre­gels bewust overtreden te corri­geren, zoals een aantal handels­informatiebureaus. Degenen die bewust misbruik maken van gegevens beïnvloed je niet door een gedragscode of een dringend advies. Zelfs een last onder dwangsom heeft weinig zin. Je legt dan immers enkel de verplichting op om de huidi­ge handelswijze te staken. Zo was het handelsinformatiebu­reau waarvan de oud-eigenaar in het radioprogramma aan het woord kwam, in 2001 al een keer onderzocht door de voor­ganger van het CBP, de Registra­tiekamer. Na een herhalingson­derzoek in 2003 bleek dat het bureau zijn handelwijze slechts ten dele had aangepast.
Om toch effectief op te kunnen treden tegen met name bedrij­ven en instellingen die bewust inbreuk maken op de privacy, pleiten wij voor een wetswijzi­ging die het overtreden van de geldende privacyregels straf­baar stelt. Niet alleen privé-de­tectives en handelsinformatie­bureaus die te diep graven in het privé-leven van burgers, maar alle bedrijven of over­heidsinstanties die onzorgvul­dig omspringen met gegevens van consumenten, burgers of bedrijven moeten wat ons be­treft strafrechtelijk kunnen worden aangepakt.

De gedachte is dat men zich wel aan de geldende privacyre­gels zal houden wanneer men risico loopt op een forse boete en eventueel zelfs op een gevan­genisstraf. Ook in een aantal an­dere Europese landen, zoals Bel­gië en Denemarken, zijn verge­lijkbare strafbepalingen inge­voerd.

mr. Berend de Vries en mr. dr. Sjaak Nouwt zijn ver­bonden aan de rechtenfaculteit van de Universiteit van Tilburg.