De organisatie van de rechtspraak in Nederland is een paar jaar geleden ingrijpend hervormd. Toen is onder andere de Raad voor de rechtspraak ingesteld. Doelstelling was de transparantie, effectiviteit en efficiëntie te vergroten. Zo wilde men rechtszaken sneller laten doorlopen en specialistische expertise opbouwen voor complexe zaken.
Prijs vergelijk ADSL, kabel, glasvezel aanbieders en bespaar geld door over te stappen!
In haar proefschrift De rechtspraak in balans waarschuwt Elaine Mak er echter voor dat de klassiek-rechtsstatelijke beginselen van onpartijdigheid en onafhankelijkheid door deze ontwikkelingen in het geding kunnen komen. Mak promoveerde op donderdag 24 januari 2008 aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.
Elaine Mak onderzocht wetgeving, jurisprudentie en literatuur over de modernisering van de rechterlijke organisatie. Een optimaal functionerende rechtspraak is niet alleen onafhankelijk en onpartijdig, maar ook efficiënt, transparant en effectief. Om die tweede doelstelling te verbeteren zijn er in Nederland een paar jaar geleden hervormingen doorgevoerd, zoals de doorverwijzing van zaken naar mediation. Bij de hervorming van het beheer en bestuur van de gerechten is de Raad voor de rechtspraak ingesteld, die onder meer het budget beheert voor de gerechten.
Ook behandelen rechters steeds vaker complexe zaken, zoals op het gebied van intellectueel eigendom of het economisch strafrecht. Streven is dit soort zaken bij één gerecht te laten afdoen, zodat rechters expertise kunnen opbouwen. Met die toegenomen specialisatie van gerechten en rechters wordt afgestapt van de oorspronkelijke uitgangspunten voor de verdeling van rechtsmacht, zoals het principe van nabijheid van de rechtspraak voor de burger.
Maar het publieke vertrouwen in de rechtspraak die onafhankelijk en onpartijdig hoort te zijn, moet wel blijven bestaan. Zo mag een rechter nooit een zaak doorverwijzen naar de mediator, omdat hij zelf een te volle agenda zou hebben. Evenmin mag de nieuwe coördinerende rol van de Raad voor de rechtspraak en van gerechtsbesturen leiden tot een inperking van de beslissingsvrijheid van de rechter. Bij specialisatie loopt men het risico, in de kleine setting van juridische professionals en partijen, dat de rechterlijke onpartijdigheid in het geding komt.
In Nederland, Frankrijk en Duitsland staan de grenzen voor doorvoering van ‘new public management’-beginselen gegeven in de Constitutie. Het Nederlandse constitutionele systeem biedt relatief veel mogelijkheden voor nieuwe ontwikkelingen. Voor het evenwicht tussen de klassiek-rechtsstatelijke onafhankelijkheid en onpartijdigheid enerzijds en de nieuwe managementbeginselen anderzijds kan Nederland aanknopingspunten vinden bij de meer rigide constitutionele kaders van Frankrijk en Duitsland, aldus de promovenda.
Over de promotie
mr. E. Mak promoveerde 24 januari 2008, 13:30 uur in de Forumzaal van de Erasmus Universiteit Rotterdam op het proefschrift De rechtspraak in balans. Promotor is prof.mr. M.A. Loth.
