Diverse richtlijnen Hoge Raad bij terbeschikkingstellingsregeling

De Hoge Raad heeft onlangs vijf arresten gewezen over de terbeschikkingstellingsregeling (tbs-regeling) en heeft daarbij antwoorden gegeven op de drie volgende vragen: Wat is het aanvangsmoment van de tbs-regeling? Zijn aanloopverliezen op vermogensbestanddelen vóór aanvang van de tbs-regeling aftrekbaar? En vallen optieverplichtingen op de verkoop van ter beschikking gestelde vermogensbestanddelen onder de tbs-regeling?

De Hoge Raad heeft onlangs vijf arresten gewezen over de terbeschikkingstellingsregeling (tbs-regeling) en is daarbij ingegaan op de volgende drie vragen:

1. Wat is het aanvangsmoment van de tbs-regeling?
2. Zijn aanloopverliezen op vermogensbestanddelen vóór aanvang van de tbs-regeling aftrekbaar?
3. Vallen optie(verplichtingen) op de aankoop van ter beschikking gestelde zaken onder de tbs-regeling?

Aanvangsmoment tbs-regeling
De Hoge Raad heeft arrest gewezen in twee zaken waarin het aanvangsmoment van de tbs-regeling centraal stond en formuleerde daarover enkele rechtsregels. Deze houden het volgende in. Indien een onroerende zaak wordt aangeschaft met een gezamenlijke bedoeling van de tbs’er en een met hem gelieerde vennootschap (zoals een bv of een vof) om die zaak in gebruik te geven aan die vennootschap en de zaak voor dat gebruik gereed wordt gemaakt, is sprake van terbeschikkingstelling op het moment waarop de onroerende zaak is aangeschaft. Indien die gezamenlijke bedoeling niet in een overeenkomst is neergelegd, kan in voorkomende gevallen toch sprake zijn van terbeschikkingstelling. Dat is het geval als de aanschaf en het gereedmaken zijn geschied onder zodanige omstandigheden dat, indien de (toekomstige) gebruiker van de onroerende zaak een niet-gelieerde persoon zou zijn geweest, met deze persoon over die aanschaf en het gereedmaken voorafgaand afstemming zou hebben plaatsgevonden. Verder kan bij de aanschaf van een onroerende zaak slechts sprake zijn van terbeschikkingstelling, indien vanaf het moment van de aanschaf de onroerende zaak niet op enige andere wijze is gebruikt.

Aanloopverlies tbs-regeling
In een andere procedure oordeelde de Hoge Raad dat het aanloopverlies van een aan de eigen bv verhuurd winkelgedeelte niet aftrekbaar was. In een situatie als in die procedure was met de kosten en lasten uit de aanloopperiode al op forfaitaire wijze (namelijk in box 3) rekening gehouden. Doel en strekking van de regeling over de aftrekbaarheid van aanloopverliezen van een onderneming (die ook van toepassing is op tbs-situaties) staan aan aftrek van kosten en lasten van een vermogenbestanddeel in de weg, voor zover die kosten en lasten zijn toe te rekenen aan de periode waarin het desbetreffende vermogensbestanddeel deel uitmaakte van de rendementsgrondslag van box 3.

Optieverlening aan eigen bv/vof verhuurd pand
Twee arresten van de Hoge Raad hebben betrekking op in december 2000 met een eigen bv afgesloten optieovereenkomsten voor de verkoop van een pand dat was verhuurd aan de bv respectievelijk de vof waarin de bv als vennoot participeerde. Het betroffen dus opties van vóór de inwerkingtreding van de tbs-regeling, die via de wetswijziging van 1 januari 2001 onder de tbs-regeling werden gebracht. De optieverplichtingen vervielen na 1 januari 2001 door afkoop van de optie respectievelijk door uitoefening ervan door de bv. De Hoge Raad heeft hierover beslist dat een optieverplichting tot verkoop van een aan een eigen bv/vof ter beschikking gesteld vermogensbestanddeel moet worden aangemerkt als een voor de tbs-regeling kwalificerende schuld, omdat die verplichting rechtstreeks samenhangt met het ter beschikking gestelde vermogensbestanddeel.

Deze regel leidde er in de procedure waarbij de optie werd afgekocht toe dat het verschil tussen de boekwaarde van de vrijgevallen optieverplichting en het bedrag van de afkoopsom tot het resultaatsinkomen van box 1 behoorde. In de procedure waarbij de bv overging tot uitoefening van de optie, verviel de optieverplichting en behoorde deze ook tot het resultaatsinkomen van box 1.