De Wet openbaarheid van bestuur (hierna: Wob) regelt het recht op informatie van de overheid. Op die manier kan men meer inzicht krijgen in het overheidshandelen, en zo beter deelnemen aan de democratie en de overheidsbesluitvorming.
Prijs vergelijk ADSL, kabel, glasvezel aanbieders en bespaar geld door over te stappen!
De wet regelt twee soorten openbaarheid, actieve en passieve. Bij actieve openbaarheid gaat het om informatieverschaffing uit eigen beweging. De overheid heeft de plicht eigener beweging informatie over beleid te verschaffen, ‘zodra dat in het belang is van een goede en democratische bestuursvoering’ (artikel 8 Wob). De overheid verschaft op allerlei manieren uit eigen beweging informatie over beleid en uitvoering, bijvoorbeeld via het Internet, door het uitgeven van persberichten, het verspreiden van folders of brochures, het doen van mededelingen in de Staatscourant, of het uitzenden van een Postbus 51-spotje.
Bij passieve informatieverstrekking gaat het om informatie op verzoek. Er kan een verzoek worden gedaan tot openbaarmaking van bepaalde overheidsinformatie: het Wob-verzoek. Overheidsinformatie is immers openbaar, tenzij de Wob bepaalt dat de gevraagde informatie niet geschikt is om openbaar te worden gemaakt. Dat is het algemene uitgangspunt van de Wob.
Iedereen kan de overheid verzoeken om informatie over welke bestuurlijke aangelegenheid dan ook. Ook niet-Nederlanders kunnen een Wob-verzoek bij de Nederlandse overheid indienen.
De vraag is of daadwerkelijk iedereen de overheid kan verzoeken om informatie over bestuurlijke aangelegenheden, of is dit slechts weggelegd voor de meer vermogende in onze samenleving?
Voor een reportage over het declaratiegedrag van alle Nederlandse wethouders, maakte RTL Nieuws gebruik van de Wob. Het merendeel van de gemeenten gaf gratis uitsluitsel. 35 gemeenten stuurden een factuur. En die rekeningen varieerden van 19,25 euro (Apeldoorn) tot 1843 euro (Venlo: 1824 voor afhandeling en 19 euro kopieerkosten.1
Besluit tarieven openbaarheid van bestuur
Op grond van het Besluit tarieven openbaarheid van bestuur kán een bestuursorgaan van de rijksoverheid een vergoeding vragen voor het verstrekken van kopieën, een uittreksel of een samenvatting van de inhoud van een document. Zeker bij Wob-verzoeken die betrekkelijk gering zijn, zullen over het algemeen geen kosten in rekening worden gebracht.2 Het Besluit tarieven openbaarheid van bestuur regelt echter alleen de vergoedingen ten aanzien van de rijksoverheid. Bestuursorganen buiten de rijksoverheid kunnen derhalve zelf bepalen welke vergoeding zij vragen voor het verstrekken van de, in het kader van de Wob, opgevraagde gegevens. Gemeenten kunnen bijvoorbeeld de tarieven voor leges vastleggen in een verordening, waardoor de hoogte van de leges tussen gemeenten onderling maar ook ten opzichte van de rijksoverheid kan verschillen. Hierdoor kan het voorkomen dat een verzoeker in de ene gemeente aanzienlijk duurder uit is dan een verzoeker in een andere gemeente. De kosten voor het opvragen van gegevens op grond van de Wob kunnen bovendien behoorlijk oplopen nu bij een aantal gemeenten niet alleen een vergoeding wordt gevraagd voor de kopieën die worden verstrekt, maar tevens voor het aantal uren werk dat een ambtenaar bezig is geweest met de behandeling van het Wob-verzoek.
Verdrag betreffende toegang tot officiële documenten
Meer uniformiteit en lagere kosten zouden kunnen ontstaan indien Nederland het Verdrag betreffende toegang tot officiële documenten tekent. Hierin staat dat gegevens in beginsel zonder kosten zullen worden verstrekt. In bepaalde gevallen kunnen er kosten in rekening worden gebracht, deze kosten dienen wel redelijk te zijn, de werkelijke kosten niet te boven gaan en de tarieven moeten worden gepubliceerd.3
In November 2009 liet minister Ter Horst nog in het midden of het nieuwe verdrag van de Raad van Europa over de toegang tot overheidsinformatie zal worden ondertekend. Zij geeft aan dat dit nog in beraad is, omdat de Nederlandse wetgeving moet worden aangepast als ons land wel tot ratificatie overgaat.4 Op 21 december 2009 zijn hierover door kamerlid Mariko Peters tevens kamervragen gesteld aan minister Guusje ter Horst. De antwoorden hierop worden binnenkort verwacht.
Conclusie
Zolang er geen beslissing is genomen over het ondertekenen van het Verdrag betreffende toegang tot officiële documenten van de Raad van Europa, blijft de huidige situatie gehandhaafd. Dit betekent dat bestuursorganen van de decentrale overheid zelf kunnen bepalen welke kosten (leges) zij in rekening brengen bij degene die een Wob-verzoek indient. Doordat kosten behoorlijk op kunnen lopen, bestaat de kans dat men in bepaalde gevallen af zal zien van het opvragen van gegevens op grond van de Wob. Door het vragen van (hoge) vergoedingen kan het doel van de Wob, te weten openbaarheid van bestuur, wel eens te niet worden gedaan. Bestuursorganen kunnen hierin uiteraard ook zelf hun verantwoordelijkheid nemen en bijvoorbeeld aansluiten bij het Besluit tarieven openbaarheid van bestuur.
mr. Rose Tolenaar, USG Juristen
1 Gemeenten declareren voor Wob, Esther Walstra, Binnenlands Bestuur 26 september 2009
2 http://www.minbzk.nl/onderwerpen/grondwet-en/openbaarheid/veelgestelde-vragen
3 https://wcd.coe.int/ViewDoc.jsp?id=1377737&Site=CM
4 Ter Horst wil niet praten over de Wob, Benno de Winter, De Journalist 15 november 2009
