Wanneer u een overeenkomst heeft gesloten, kunt u in bepaalde gevallen uw verplichtingen onder de overeenkomst opschorten. In een recente uitspraak van de Hoge Raad van 17 september 2010 is weer bevestigd dat een partij niet verplicht is aan haar wederpartij te melden dat zij zich op een opschortingsrecht beroept om daarop een beroep te kunnen doen. Wel zegt de Hoge Raad dat onder omstandigheden uit de redelijkheid en billijkheid kan voortvloeien dat een partij pas van een aan haar toekomend opschortingsrecht gebruik mag maken nadat zij aan haar wederpartij heeft meegedeeld dat zij daarvan gebruik maakt en op welke grond.
Prijs vergelijk ADSL, kabel, glasvezel aanbieders en bespaar geld door over te stappen!
Wanneer kunt u verplichtingen uit de overeenkomst opschorten?
Stel, u bent opdrachtnemer en heeft voor het ontwerp van een nieuwe machine bepaalde software nodig. Bij uw leverancier koopt en bestelt u de benodigde software. Bij de levering komt u er echter achter dat de software door uw leverancier slechts voor een gedeelte is geleverd. Op welk moment moet u, als opdrachtnemer, de leverancier betalen? Heeft u bijvoorbeeld het recht om betaling uit te stellen totdat alle software geleverd is?
Uw leverancier zal natuurlijk eerst betaling wensen voordat de software geleverd wordt. Als opdrachtnemer wilt u daarentegen natuurlijk eerst de software ontvangen alvorens u tot betaling overgaat. Wie moet nu als eerste presteren? De volgorde waarin over en weer gepresteerd moet worden, wordt in de praktijk vooral bepaald door hetgeen partijen met elkaar zijn overeengekomen. Is er niets geregeld in de overeenkomst, dan geldt in beginsel ‘gelijk oversteken’. Wanneer een klant een pak melk koopt in de plaatselijke supermarkt is dat uiteraard eenvoudig. Koopt u echter software, dan wordt gelijk oversteken een stuk moeilijker. Daarom wordt de volgorde van presteren meestal geregeld bij het aangaan van de overeenkomst, en wordt afgeweken van gelijk oversteken.
Stel nu dat u met de leverancier bent overeengekomen dat u facturen 30 dagen na factuurdatum moet voldoen. Wanneer vervolgens de software niet op de overeengekomen datum wordt geleverd, of slechts voor een gedeelte, maar wel wordt gefactureerd, dan biedt het Burgerlijk Wetboek u de mogelijkheid om uw verplichting tot betaling van de factuur uit te stellen totdat de afgesproken software geleverd is. Dit recht wordt ook wel het recht van opschorting genoemd. Het recht van opschorting wordt soms ook wel een pressiemiddel genoemd waarmee de leverancier alsnog kan worden gedwongen om alle software te leveren.
Voor de praktijk is het interessant om te bezien of een beroep op een opschortingsrecht altijd uitdrukkelijk moet worden gedaan. Of zou het ook zo kunnen zijn dat een beroep op een opschortingsrecht impliciet kan worden aangenomen?
Uitspraak Hoge Raad
In de uitspraak van de Hoge Raad van 17 september 2010 ging het over de vraag of eiseres zich terecht beriep op een opschortingsrecht inhoudende dat zij niet gehouden was een machine af te bouwen totdat de wederpartij voor de betreffende werkzaamheden zou betalen. Hierbij dient te worden vermeld dat eiseres niet, althans niet expliciet, aan haar wederpartij had laten weten dat zij zich op dat opschortingsrecht beriep.
Uiteindelijk is de eiseres door de Hoge Raad in het ongelijk gesteld omdat zij aan haar wederpartij had bericht dat zij de werkzaamheden op een laag pitje had gezet (waaruit juist bleek dat zij de werkzaamheden niet had stopgezet). Het oordeel van het gerechtshof dat eiseres geen beroep op een opschortingsrecht toekwam, werd door de Hoge Raad in stand gelaten.
De Hoge Raad heeft geoordeeld dat in zijn algemeenheid niet de eis kan worden gesteld dat een partij die de nakoming van haar verbintenis opschort vanwege een niet-nakoming van haar wederpartij, verplicht is aan de wederpartij te melden dat een beroep wordt gedaan op een opschortingsrecht om daarop een beroep te kunnen doen.
Daarnaast bevestigt de Hoge Raad hetgeen in eerdere jurisprudentie naar voren is gekomen. Uit de eisen van de redelijkheid en billijkheid kan voortvloeien dat een schuldenaar pas van een haar toekomend opschortingsrecht gebruik mag maken nadat zij haar wederpartij heeft meegedeeld dat en op welke grond de opschorting plaatsvindt. Daarbij is in het bijzonder van belang hetgeen de wederpartij ten tijde van de opschorting wist of uit de toen bestaande omstandigheden had behoren te begrijpen, en wat degene die opschort, toen met betrekking tot die wetenschap of dit begrijpen mocht aannemen.
Conclusie
Hoewel hetgeen de Hoge Raad nu heeft geoordeeld niet nieuw is, blijft het goed stil te staan bij bovengenoemde spelregels van de opschorting. Het is dan ook aan te raden om een beroep op opschorting inclusief de gronden altijd aan uw wederpartij te melden (het liefst schriftelijk). Wanneer u heeft nagelaten een expliciete mededeling aan uw wederpartij te doen en u ook niet aannemelijk kunt maken dat impliciet een beroep op een opschortingsrecht kan worden aangenomen, dan loopt u het risico dat u ten onrechte uw verbintenis niet nakomt en kunt u schadeplichtig zijn.
mr. Anoek de Greef en mr. Mariska Wolters, Van Benthem & Keulen N.V.
