Onlangs week domineerde de levenslange schorsing van strafrechtadvocaat Mr. A.M. (Bram) Moszkowicz het nieuws. Ik moet u bekennen dat ik heb getwijfeld of ik daaraan in een blog aandacht zou mogen besteden. Mijn twijfel was met name gelegen in het feit dat het ongevraagd becommentariëren van het onvrijwillig vertrek van de ene advocaat door de andere, al snel als ongepast zou kunnen worden betiteld. Zoals u merkt, uiteindelijk heeft mijn aarzeling mij er toch niet van weerhouden om in de pen te klimmen: ik heb de tuchtrechtelijke uitspraken gelezen en ik ben ervan overtuigd dat u mij na het lezen van deze blog niet van ongepast ‘natrappen’ zult betichten. Daar heb ik ook geen enkele behoefte aan. Sterker, persoonlijk beschouw ik het als een verlies voor de Nederlandse advocatuur dat Moszkowicz van het tableau is geschrapt. Wat mij betreft is geen andere strafrechtadvocaat de afgelopen jaren zo goed in staat geweest om ingewikkelde strafzaken in eenvoudige bewoordingen aan het grote publiek te verduidelijken. Voor mij als televisiekijker had Moszkowicz een prettige kalmte over zich, waarmee hij de sympathie van menig toehoorder snel wist te winnen.
Prijs vergelijk ADSL, kabel, glasvezel aanbieders en bespaar geld door over te stappen!
Zijn juridische kwaliteiten zijn echter de afgelopen maanden regelmatig in de media in twijfel getrokken. Voor de duidelijkheid: over zijn juridische kwaliteiten kan ik niet oordelen. Evenals Moszkowicz ben ik weliswaar advocaat, maar wij hebben een volstrekt ander specialisme: Moszkowicz is een strafrechtadvocaat. Dat is een advocaat die de belangen behartigt van verdachten die door het Openbaar Ministerie worden aangeklaagd op verdenking van betrokkenheid bij strafbare feiten. Ik ben geen strafrechtadvocaat. Ik ben zowel faillissementsrecht-advocaat als curator. In beide hoedanigheden heb ik te maken met (rechts)personen met financiële problemen.
Door zijn ‘strafrecht-bril’ was het voor Moszkowicz onbegrijpelijk dat hij levenslang werd geschorst: “Als je iemand schrapt, moet je dat voorbehouden aan mensen die strafbare feiten hebben gepleegd en dat heb ik niet gedaan. Ik heb wat tuchtrechtelijke fouten gemaakt en geen strafbare feiten gepleegd.”, zo liet hij weten aan Radio 538-dj Ruud de Wild. Graag wil ik u door mijn ‘curatoren-bril’ naar de beslissing van het Hof van Discipline in de tuchtzaak van Moszkowicz laten kijken en u laten zien dat in mijn ogen de pijnlijke beslissing van het Hof van Discipline om hem voor het leven te schorsen onvermijdelijk was.
Door een zestal klagers (voormalige cliënten van Moszkowicz) waren meerdere klachten ingediend bij de Deken. Twee klachten wil ik belichten, namelijk (1) het feit dat – kort gezegd – de administratie van zijn kantoor (Mr. A. Moszkowicz Advocatenkantoor B.V.) niet op orde zou zijn en (2) het feit dat de jaarrekeningen van zijn kantoor niet zouden zijn gedeponeerd. Stel nu dat de door de Raad en het Hof van Discipline vastgestelde feiten zich in een faillissement zouden voordoen, wat zouden dan de mogelijke rechtsgevolgen zijn?
Een curator wordt aangesteld om in het belang van de schuldeisers het beheer over de failliete boedel te voeren. Een onderdeel van zijn taak is om te kijken of bestuurders van failliete rechtspersonen zich behoorlijk van hun bestuurlijke taak hebben gekweten. Bestuurdersaansprakelijkheid is een lastig leerstuk. Het is voor een curator niet altijd even makkelijk om een bestuurdersaansprakelijkheidsprocedure met succes te voltooien. Echter, de wetgever heeft in een aantal specifieke gevallen – namelijk bij zeer ernstige tekortkomingen door het bestuur – het voor de curator makkelijker willen maken om de bestuurder met succes aansprakelijk te houden. Twee van deze ernstige tekortkomingen staan genoemd in art. 2:248 lid 2 BW:
“Indien het bestuur niet heeft voldaan aan zijn verplichtingen uit art. 10 (RvdP: de verplichting tot het voeren van een deugdelijke administratie) of 394 (RvdP: de verplichting om de jaarrekening van de vennootschap tijdig te deponeren), heeft het zijn taak onbehoorlijk vervuld en wordt vermoed dat onbehoorlijke taakvervulling een belangrijke oorzaak is van het faillissement.”
Dus, de wet zegt dat onbehoorlijk bestuur vaststaat op het moment dat administratie niet op orde is en jaarstukken niet tijdig zijn gedeponeerd. Art. 2:248 lid 1 BW bepaalt vervolgens dat iedere bestuurder die zijn taak kennelijk onbehoorlijk heeft bestuurd in geval van faillissement van de vennootschap persoonlijk hoofdelijk aansprakelijk is voor – kort gezegd – alle schulden.
De wet (art. 2:10 lid 1 BW) zegt dat uit een administratie met enige moeite ‘de rechten en verplichtingen van de vennootschap’ te herleiden moeten zijn. Of dat bij de administratie van het kantoor van Moszkowicz het geval is, kan ik niet beoordelen. Uit de beslissingen van het Hof van Discipline blijkt echter wel (1) dat door Moszkowicz stelselmatig contante betalingen zijn aangenomen die niet juist geadministreerd zouden zijn, (2) dat pas na lang aandringen urenspecificaties aan cliënten zijn verstrekt waarop niet-verrichte werkzaamheden zouden zijn opgevoerd, (3) dat onduidelijke afrekeningen aan zijn cliënten zijn verstrekt en (4) dat niet inhoudelijk en zeer traag is gereageerd op het verzoek van de Deken om informatie. Gezien het voorgaande valt mijns inziens niet uit te sluiten dat de administratie van Moszkowicz’ kantoor niet voldoet aan de eisen van art. 2:10 BW.
Echter, ik benadruk nogmaals dat ik niet weet hoe het kantoor van Moszkowicz er financieel voor staat. Voor mij is dat ook niet erg. Ik ben geen schuldeiser van het kantoor van Moszkowicz. Maar ook de schuldeisers kunnen dat niet weten. De laatste jaarstukken die zijn gedeponeerd zijn immers van 2007.
Het Hof van Discipline oordeelt:
“De slotsom (…) is dat het hof de conclusie van de raad aangaande een gebleken onvoldoende besef van verantwoordelijkheid en zorgvuldigheid in financiële aangelegenheden (…) deelt.”
Dat is een ernstige constatering. De in art. 2:248 lid 2 BW neergelegde norm geldt in beginsel voor alle bestuurders van commerciële rechtspersonen. De norm geldt niet alleen voor de bakker op de hoek, maar zeker ook voor een advocaat. Sterker, dit is voor advocaten nog eens expliciet opgenomen in art. 2 van de Verordening op de administratie en de financiële integriteit (VAFI) uit 2009:
“De advocaat is verplicht ten aanzien van zijn praktijk de administratie op zodanige wijze te voeren en de daartoe behorende boeken, bescheiden en andere gegevensdragers op zodanige wijze te bewaren, dat te allen tijde de rechten en verplichtingen kunnen worden vastgesteld. Hij is voorts verplicht binnen een redelijke termijn na afloop van het boekjaar de balans en de staat van baten en lasten op schrift te stellen.”
Het Hof van Discipline heeft vastgesteld dat Moszkowicz voornoemde normen overtreden heeft en is voorts van oordeel dat levenslange schorsing een passende tuchtrechtelijke maatregel is. Als ik voornoemde normen naar het faillissementsrecht transponeer, dan zouden de civielrechtelijke gevolgen ingeval van faillissement zelfs nog veel ingrijpender kunnen zijn, namelijk persoonlijke aansprakelijkheid van Moszkowicz voor alle schulden van zijn kantoor. De door Moszkowicz overtreden normen zouden hem in een faillissementssituatie hoogstwaarschijnlijk civielrechtelijk ook de hoogst mogelijke sanctie opleveren: persoonlijke aansprakelijkheid voor de volledige schuldenlast van de vennootschap. Voor mij als curator is het vanuit dat gezichtspunt dan ook niet onbegrijpelijk dat ook het Hof van Discipline hem de zwaarst mogelijke tuchtrechtelijke sanctie heeft opgelegd, namelijk levenslange schorsing.
Het is bovenal een persoonlijk drama voor een strafadvocaat die jarenlang spraakmakende zaken op verhelderende wijze in het nieuws heeft gebracht. Ik wens hem veel sterkte. Hopelijk zullen de feiten die tot deze (voor mij begrijpelijke) beslissing hebben geleid, voor Moszkowicz persoonlijk niet nog verdergaande consequenties hebben.
