De stichting verdient een make-over

Biedt de stichting een veilige haven voor een zogeheten doelvermogen? Dat is vermogen bestemd om het statutaire doel van de stichting te verwezenlijken. Een stichting heeft geen leden of aandeelhouders, dus het bestuur is de baas. Wel is er soms een toezichthoudend orgaan. Al met al lijkt de stichting een koersvaste rechtspersoon en haar vermogen veilig voor grillige koerswijzigingen. En zo is het ook bedoeld.

De werkelijkheid is anders. Creatieve bestuurders en hun adviseurs bedenken soms constructies die het vermogen of de meerwaarde ervan steeds verder buiten bereik van de stichting brengen. De wet beschermt het vermogen namelijk alleen bij omzetting van de stichting in bijvoorbeeld een BV. Maar die bescherming is niet toegesneden op operaties als ‘doorzakken’ van de onderneming van de stichting en fusies of splitsingen. Door dergelijke ingrepen verandert het vermogen van de stichting en dat heeft invloed op de waarde ervan. De Optas-affaire laat zien hoe het mis kan gaan. Een miljard aan pensioengelden van havenwerknemers, ondergebracht in een stichting, kreeg na een serie herstructureringen een heel andere bestemming. Toen de oorspronkelijk belanghebbenden dat door kregen, schakelden ze de rechter in. Uiteindelijk is de zaak geschikt en is 500 miljoen teruggestort.

Deze affaire en vrijwel alle andere onderwerpen die met de stichting (en vereniging) verband houden, komen aan de orde in het nieuwe, forse Handboek Stichting en Vereniging. Ik schreef daarin niet alleen over de Optas-zaak maar ook over de stichting in concernverband. Het Handboek is zeker niet alleen voor juristen bestemd maar ook voor bestuurders en toezichthouders.

De rode draad van het nieuwe handboek wordt op een symposium van de Universiteit Utrecht belicht: de wetgeving betreffende stichting en vereniging is aan een stevige opknapbeurt toe.

Handboek Stichting en Vereniging, onder redactie van J.J.A. Hamers, C.A. Schwarz, D.F.M.M. Zaman e.a., Uitgeverij Paris 2013.

Adriaan Dorresteijn, AKD