Kritische burgers moeten meer bij de vernieuwing van rechtspraak worden betrokken.
Prijs vergelijk ADSL, kabel, glasvezel aanbieders en bespaar geld door over te stappen!
Die stelling poneerde Marc Hertogh, hoogleraar Rechtssociologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, gisteravond tijdens de debatavond ‘Boze burgers en de rechtspraak’ in Groningen. Hertogh nuanceerde tijdens zijn betoog (61,6 kB) de tevredenheid van de samenleving over de Rechtspraak, zoals die blijkt uit periodieke metingen van het Sociaal en Cultureel Planbureau en de internationale Rule of Law Index. Volgens de hoogleraar zijn dat te eendimensionale metingen. “Als je dieper kijkt, bijvoorbeeld naar de begrijpelijkheid van uitspraken, het toenemende aantal wrakingen en klachten en het oordeel over de eenvoud en duidelijkheid van procedures, vallen er veel kanttekeningen te plaatsen bij de tevredenheid over de Nederlandse rechtspraak”, aldus Hertogh.
Stereotiep
De hoogleraar zei dat – hoewel de Rechtspraak veel transparanter is geworden en veel heeft gedaan aan haar maatschappelijke oriëntatie – rechters nogal stereotiep denken over burgers, en met een negatieve ondertoon. Hierdoor treedt er volgens Hertogh een paradox op: door steeds meer te kijken naar de positie van de burger, waarbij de Rechtspraak hen vooral ziet als irrationeel en emotioneel, krijgt de Rechtspraak juist steeds minder zicht op de burger.
Maar de meeste burgers zijn helemaal niet irrationeel of emotioneel, volgens Hertogh. Hij beriep zich op een enquête van een aantal jaar geleden waaruit blijkt dat veel mensen helemaal niet op de stoel van de rechter willen gaan zitten, maar wel meer bij zijn werk betrokken willen worden. Zo is 83 procent volgens Hertogh voorstander van meer open dagen bij gerechten, 71 procent wil uitgenodigd worden voor discussiebijeenkomsten en 60 procent vindt dat er lekenpanels moeten komen die meedenken over de hoogte van straffen.
Andere kijk
Hertogh denkt dat de Rechtspraak een fundamenteel andere kijk op ‘kritische burgers’ moet ontwikkelen, waarbij succesvolle voorbeelden van ‘crowdsourcing’ als inspiratie kunnen dienen om tot een (nog) hogere score te komen op het gebied van tevredenheid. De moderne communicatiemiddelen maken het mogelijk om in korte tijd contact te leggen met grote groepen mensen, waardoor je kunt profiteren van de ‘wisdom of the crowd’. Zo noemde Hertogh het voorbeeld van een app in India waarmee het functioneren van ambtenaren wordt beoordeeld en waarmee de overheid corruptie kan bestrijden. Een aantal landen nam die app inmiddels over.
De Rechtspraak zou volgens de hoogleraar heel goed dergelijke middelen kunnen inzetten als zij de mening wil weten van mensen die bij een zaak zijn betrokken, maar ook over specifieke thema’s als de toegankelijkheid van een gerechtsgebouw, de begrijpelijkheid van uitspraken of de klachtenprocedure.
Te belangrijk
Het gezag van de rechter is niet langer vanzelfsprekend, aldus Hertogh. “En of we het nou leuk vinden of niet, het aantal kritische burgers zal de komende jaren eerder toe- dan afnemen. De vernieuwing van rechtspraak is veel te belangrijk om alleen aan juristen over te laten. Daarom is het belangrijk dat de Rechtspraak in de toekomst de kritische burger niet minder, maar juist méér betrekt bij het werk van de rechter.”
