Tarieven van Nederlandse en Belgische advocaten vergeleken met oog op de toegang tot het recht.
Prijs vergelijk ADSL, kabel, glasvezel aanbieders en bespaar geld door over te stappen!
1. Inleiding
Iedereen moet toegang hebben tot het recht. Daarom moet het ook voor iedereen betaalbaar zijn. Tijdens verkennend onderzoek voor een interne rapportage kwam naar voren dat de Belgische advocaten lagere uurtarieven zouden hanteren. Verschillen de Belgische en Nederlandse uurtarieven? En zo ja: Wat zijn hiervoor de verklaringen en hoe zit het dan met de toegankelijkheid van het recht? Met literatuuronderzoek en het afnemen van acht interviews met vier Nederlandse en vier Belgische advocaten zijn deze vragen nader verkend. Vanwege de druk van digitalisering op uurtarieven is het misschien extra relevant om nu een meting te doen.[1]
2. De uurtarieven
Uit de onderzoeksgegevens blijkt dat Belgische advocaten inderdaad over het algemeen lagere kosten in rekening brengen dan hun Nederlandse beroepsgenoten. Literatuuronderzoek wijst uit dat in België de uurtarieven[2] voor particulieren tussen de €100,- en €150,- liggen.[3] Dit wordt bevestigd tijdens interviews. Zowel uit literatuuronderzoek als uit interviews blijkt dat de tarieven in Nederland tussen de €150,- en €225,- liggen.[4]
3. Enkele verklaringen
3.1 Economisch
Waarom zijn deze uurtarieven verschillend? Uit Europees onderzoek blijkt dat er in verhouding meer advocaten in België zijn. Per 100.000 inwoners telt België zo’n 155,3 advocaten en Nederland 101,3.[5] Volgens de bevraagden komt dit vooral omdat Nederland meer andere juridische dienstverleners kent, terwijl Belgische advocaten minder concurrentie hebben op dat gebied. Kortom: vraag en aanbod spelen hier een rol. Deze en andere economische redenen hebben een grote invloed op de tarieven, het gaat hier immers om ondernemers. Ondernemerschap blijkt ook uit het feit dat, op één van de bevraagden na, iedereen bereid is om tarieven wat te verlagen als het om cliënten gaat met beperkte financiële middelen.
De hoogte van de tarieven hangt meestal af van meer factoren. Zo blijkt uit interviews dat de moeilijkheidsgraad en de geschatte tijdbesteding meetellen in de het bepalen van een uurtarief. Dit is niet altijd even inzichtelijk voor de cliënten en vooral particulieren storen zich hieraan.[6] De algemene transparantie van werkzaamheden van advocaten laat particuliere cliënten te wensen over.[7] Het aangeven van tarieven bij zaken in verschillende categorieën op de website van een advocatenkantoor kan bijvoorbeeld voor meer transparantie en daarmee meer toegankelijkheid zorgen.
3.1 Cultuur: België
Enkele advocaten noemen het cultuurverschil als verklaring voor verschillende tarieven. Belgische advocaten zijn conservatiever. De conservatieve houding is te merken in hun taakvervulling en de tarieven die zij hanteren, zo is de gedachte.[8]
3.2 Cultuur: Nederland
Nederlandse advocaten hebben al langer een ondernemingsspirit dan hun Belgische beroepsgenoten, zo stellen de geïnterviewden. Voorbeelden hiervan zijn de grote internationale kantoren zoals Stibbe, De Brauw en dergelijke. Vooral advocaten uit België denken dat de Nederlanders door hun zakelijke benadering de tarieven die zij in rekening brengen beter kunnen beargumenteren. Advocaten van beide nationaliteiten zeggen dat creatief wordt omgegaan met het vaststellen van tarieven. De gedachte dat duurder beter is heeft hierin zijn werking. Uit een praktijkvoorbeeld blijkt dat het verhogen van tarieven kan leiden tot meer cliënten.[9] Zo kan een nichekantoor serieuzer genomen worden door het hanteren van hogere tarieven.8
Uit de Geschillenbeslechtingsdelta blijkt dat rechtzoekenden meer willen betalen voor het oplossen van een probleem als zij de winstkans en complexiteit van de zaak hoger inschatten.[10] Zitten de rechtzoekenden met een zeer complex probleem dat winstgevend wordt geacht, dan kan de opvatting duurder is beter een belangrijke invloed hebben bij de keuze van een advocaat. Immers, in de zakelijke sector kiest men in dergelijke gevallen ook eerder voor een specialist die misschien wat duurder is dan de generalist.8
3.3 Druk op tarieven
Er zijn ook factoren die de tarieven kunnen verlagen. Een paar geïnterviewden geven aan dat digitalisering de tarieven verder onder druk zal zetten. Dit wordt door de literatuur en ander onderzoek veelvuldig bevestigd.[11] Opvallend is dat de bevraagden digitalisering niet zo prominent naar voren brengen, terwijl hier wel veel aandacht aan wordt besteed in de literatuur en ander onderzoek.[12]
Een andere factor die de tarieven mogelijk verder onder druk zet is de houding van Belgische burgers ten opzichte van juridische dienstverlening. De geïnterviewde Belgische advocaten geven aan dat hun cliënten rechtsverwerkelijking zien als een overheidstaak waarvoor nauwelijks betaald hoeft te worden. De burger voelt zich in deze kwestie gesteund door de recente uitbreidingen van de gesubsidieerde rechtsbijstand waardoor een groter wordende groep rechtshulp tegen geringe kosten of zelfs geheel kosteloos krijgt.[13] In Nederland is deze houding niet breed gedragen. Er bestaat immers kritiek op een te sobere inrichting van de rechtsbijstand.[14]
4. Toegankelijkheid van het recht
Of de hogere prijs de toegankelijkheid van het recht belemmert is moeilijk te zeggen aan de hand van de onderzoeksgegevens.[15] Tenslotte kan tien uur werk met een laag uurtarief een hogere eindprijs opleveren dan twee uur werk door een specialist met een hoog uurtarief. De manier waarop rechtshulp wordt aangeboden is dus zeer van belang.
5. Conclusie
Belgische en Nederlandse advocaten brengen verschillende uurtarieven in rekening. Over het algemeen zijn de uurtarieven van de Belgen lager. Hiervoor zijn verklaringen in economische en culturele invloeden te vinden. Uit de interviews en literatuuronderzoek blijkt geen direct verband tussen uurtarieven en toegankelijkheid van het recht. Goedkoper is in dit verband dus niet beter. Een betere toegang tot tarieven is wel beter. Hier kunnen advocaten wellicht iets aan doen door uurtarieven per categorie zaak in te delen en kenbaar te maken. Digitalisering kan de tarieven verder onder druk gaan zetten. Vooral op dit gebied is vervolgonderzoek wat mij betreft wenselijk.[16]
Kelvin Koolhaas. Junior onderzoeker van onderzoeksgroep: Recht en Veiligheid.
[1] Zie bijvoorbeeld: R. Munsterman, Deze 6 eigenschappen zoeken topadvocaten bij jong talent vertelt een managing partner bij Baker & McKenzie, Business insider Nederland (online, publiek).
[2] Uurtarieven worden exclusief btw en kantoorkosten beschreven.
[3] W. Hardyns, D. Gudders, S. Parmentier, L. Pauwels & A. Verhage, De advocatenbarometer 2012/2013. Een beschrijvende analyse van het profiel van de Vlaamse advocaat, Den Haag: Boom Lemma uitgevers 2014.
[4] Zie ook: advocatenkostenvergelijken.nl, Advocatenkostenvergelijken.nl, Uurtarieven. Veel gestelde vragen, Den Haag: Boom Lemma uitgevers 2015 (online publiek).
[5] CEPEJ, European judicial systems. Efficiency and quality of justice, CEPEJ 2014, p.379.
[6] O. Couwenberg, M.J. Schol &
H.B. Winter, Toegang tot advocaten. Een kwalitatief onderzoek naar belemmeringen in de toegang tot advocaten voor betalende particulieren en MKB-bedrijven, Groningen: Faculteit rechtsgeleerdheid 2009, p. 30.
[7] O. Couwenberg, M.J. Schol &
H.B. Winter, Toegang tot advocaten. Een kwalitatief onderzoek naar belemmeringen in de toegang tot advocaten voor betalende particulieren en MKB-bedrijven, Groningen: Faculteit rechtsgeleerdheid 2009, p. 52.
[8] Dit blijkt uit interviews.
[9] Zie ook: M. Smilde, ‘Altijd een beetje zoeker gebleven,’ Mr. ’ 2007, afl.5, p. 11-15.
[10] M. Ter Voert & C.M. Klein Haarhuis, Geschilbeslechtingsdelta 2014, Den Haag: Boom Lemma uitgevers 2015.
[11] Zie onder andere: J. Piersma, ‘Legaltech minder maatpak, meer confectie.’ FD 16 oktober 2016 .
[12] Zie bijvoorbeeld: Dutch Legal Tech (online publiek); zie ook ‘Tegenlicht’, VPRO NPO 2, 16 oktober 2016.
[13] Belgische Federale Overheidsdiensten, Kosten http://www.belgium.be/nl (zoeken op: kosten rechtsbijstand).
[14] Zie bijvoorbeeld: Ipsos, De gevolgen van de bezuinigingen op de gefinancierde rechtsbijstand, Onderzoek onder ingeschreven advocaten bij de Raad voor Rechtsbijstand. (Onderzoeksrapport in opdracht van de Nederlandse Orde van Advocaten) 2014.
[15] Hier meenden bevraagden weinig zicht op te hebben.
[16] Bijvoorbeeld onderzoek naar de inrichting van dienstverlening door de advocatuur met gebruik van de huidige mogelijkheden op het gebied van digitalisering.