Weduwen moeten omkoping getuigen door SPDC bewijzen

De
rechtbank heeft vandaag in tussenvonnis uitspraak gedaan in de zaak van vier
weduwen van de  negen in 1995 in Nigeria
ter dood veroordeelde mannen (Ogoni 9) tegen vennootschappen uit de Shell-Groep:
de Nigeriaanse werkmaatschappij SPDC, de twee voormalige moedermaatschappijen
en de huidige moedermaatschappij. Eiseressen worden toegelaten te bewijzen dat
SPDC betrokken was bij omkoping van getuigen en dat verklaringen van deze
omgekochte getuigen een rol hebben gespeeld bij de veroordeling en/of de
arrestatie en detentie van hun echtgenoten.

Protesten tegen oliewinning en veroordeling van de Ogoni 9

Eiseressen behoren tot de bevolkingsgroep van de Ogoni, die leven in Ogoniland. Dit is een olierijk gebied in de provincie Rivers State in Nigeria. Een joint venture waarvan SPDC, de Nigeriaanse werkmaatschappij van de Shell-Groep deel uitmaakte won daar tot begin 1993 olie. Ogoni-organisaties hebben geprotesteerd tegen de manier waarop dat gebeurde en de Nigeriaanse autoriteiten hebben daar hardhandig tegen opgetreden. De Nigeriaanse autoriteiten hielden aanhangers van meer radicale Ogoni-organisaties daarvoor verantwoordelijk. In november 1995 heeft een speciaal tribunaal negen mannen (de Ogoni 9) ter dood veroordeeld in verband met betrokkenheid bij moord op de Ogoni-leiders. De echtgenoten van eiseressen zijn toen ter dood veroordeeld en zijn ter uitvoering van het vonnis opgehangen.

Schending grondrechten

Eiseressen
houden gedaagden medeverantwoordelijk voor schendingen van grondrechten,
opgenomen in de Nigeriaanse Grondwet en de African Charter of Human Rights, die
uiteindelijk hebben geleid tot de dood van hun echtgenoten. Eiseressen stellen
dat gedaagden daarbij een bondgenootschap vormden met de Nigeriaanse
autoriteiten. Gedaagden betwisten de vorderingen.

Stille diplomatie

Volgens
eiseressen hadden gedaagden publiekelijk hun invloed moeten aanwenden om de
Nigeriaanse overheid te bewegen tot een eerlijk proces en tot clementie voor de
Ogoni 9. Gedaagden volgden het proces en hebben gekozen voor stille diplomatie
in contacten met Nigeriaanse functionarissen. De rechtbank heeft vastgesteld
dat gedaagden in het kader daarvan informeel het recht op een eerlijk proces
aan de orde hebben gesteld. Na de veroordelingen is besloten de zorg van de
Shell Groep over de tenuitvoerlegging van de vonnissen over te brengen aan het
Nigeriaanse staatshoofd en de Nigeriaanse ambassadeur in London. Daarna is
namens de Shell Groep op humanitaire gronden een clementieverzoek gedaan. De
rechtbank ziet geen aanknopingspunten voor de juistheid van het standpunt van eiseressen
dat gedaagden meer hadden moeten doen dan zij hebben gedaan, door zich ook
publiekelijk uit te spreken en zich actiever in te zetten voor een eerlijk
proces en het voorkomen van de executies. Het toepasselijk Nigeriaans recht en
de grondrechten waarop eiseressen zich baseren kent geen precedenten of breed
gedragen opvattingen die daarop wijzen. Voor zover gedaagden op grond van het
toepasselijk Nigeriaans recht al gehouden waren tot enige interventie, hebben
zij dat voldoende gedaan. De rechtbank zegt hiermee niet in algemene zin dat
een onderneming in gevallen als deze stille diplomatie moet aanwenden. Het
oordeel luidt dat gedaagden in deze situatie niet gehouden waren om meer te
doen, zoals eiseressen betogen.

Gestelde betrokkenheid van SPDC bij omkoping getuigen

Eiseressen
stellen dat SPDC betrokken was bij omkoping van getuigen die in de zaken tegen
hun echtgenoten belastende verklaringen hebben afgelegd. Volgens de rechtbank
kan dit verwijt alleen slagen (ten eerste) als komt vast te staan dat SPDC
betrokken was bij de gestelde omkoping en (ten tweede) als komt vast te staan
dat verklaringen van de omgekochte getuigen een rol hebben gespeeld bij de
veroordeling en/of de arrestatie en detentie van de mannen. Het dossier bevat
een aantal namen van getuigen die zouden zijn omgekocht en verklaringen die
daarop zouden kunnen duiden. De gestelde omkoping van getuigen is destijds ook
genoemd in rapporten van internationale waarnemers die het tribunaal hebben
bijgewoond, zoals Human Rights Watch. Omdat gedaagden met klem iedere
betrokkenheid hebben betwist, dienen eiseressen deze stellingen te bewijzen. Na
de bewijslevering zal worden beoordeeld of en in hoeverre dit verwijt over
betrokkenheid van SPDC bij omkoping van getuigen daadwerkelijk opgaat en wat
dit betekent voor de vorderingen van eiseressen.