Op 26 juni jl. is een belangwekkend vonnis gewezen door de rechtbank in Den Haag (LJN: BJ0047). Kort gezegd ging het in deze zaak om de vraag of het Openbaar Ministerie (“OM”) telefoontaps, verkregen in een strafdossier, rechtmatig aan de Nederlandse Mededingingsautoriteit (“NMa”) kan verstrekken. De rechtbank is van oordeel dat in de onderhavige zaak het OM rechtmatig de tapverslagen aan de NMa heeft verstrekt.
Prijs vergelijk ADSL, kabel, glasvezel aanbieders en bespaar geld door over te stappen!
Afluisteren werknemers bouwonderneming
In augustus 2007 is de Rijksrecherche een onderzoek gestart naar ambtelijke corruptie en omkoping van ambtenaren bij aanbestedingen. In het kader van dit onderzoek heeft de officier van justitie medio 2008 bevolen telefoons van enkele werknemers van een bouwonderneming af te luisteren. Deze telefoontaps gaven aanleiding voor het vermoeden dat sprake was van prijsafspraken tussen verscheidene bouwondernemingen. Naar aanleiding van dit vermoeden heeft het OM de telefoontaps aan de NMa ter beschikking gesteld. De informatie uit de telefoontaps heeft de NMa gebruikt bij het onderzoek naar eventuele inbreuken op het kartelverbod door – onder meer – de afgeluisterde bouwonderneming. Naar aanleiding hiervan is, aan de voorzieningenrechter van de rechtbank in Den Haag, de vraag voorgelegd of het OM de tapverslagen rechtmatig aan de NMa heeft verstrekt.
Strafrechtelijke relevantie en “bijvangst”
Ter beoordeling van deze vraag wordt de voorzieningenrechter allereerst geacht te beoordelen of onderscheid dient te worden gemaakt tussen de door de telefoontaps verkregen informatie die ziet op strafbare feiten en informatie zonder strafrechtelijke relevantie (zogenaamde “bijvangst”). De voorzieningenrechter is van oordeel dat niet valt uit te sluiten dat de tapverslagen in hun geheel – derhalve met betrekking tot informatie met strafrechtelijke relevantie, alsmede de bijvangst – in enigerlei stadium van het strafproces relevantie kunnen krijgen. Delen van de tapverslagen die betrekking hebben op een mogelijke overtreding van het kartelverbod kunnen namelijk zozeer verweven zijn met delen van de tapverslagen waarop het strafonderzoek betrekking heeft, dat aangenomen wordt dat de tapverslagen in hun totaliteit tot het strafdossier behoren. Dit betekent tegelijkertijd dat zowel informatie met strafrechtelijke relevatie, alsmede de bijvangst als strafvorderlijke gegevens moeten worden aangemerkt in de zin van de Wet justitiële strafvorderlijke gegevens (“Wjsg”).
Algemeen zwaarwegend belang
Op grond van de Wet justitiële strafvorderlijke gegevens kan onder voorwaarden strafvorderlijke informatie aan derden worden verstrekt voor buiten de strafrechtspleging gelegen doeleinden. Verstrekking aan een derde is alleen dan gerechtvaardigd wanneer dat noodzakelijk is met het oog op een zwaarwegend belang. Derhalve dient te worden beoordeeld of handhaving van het kartelverbod door de NMa als een zwaarwegend belang kan worden gekwalificeerd. Het enkele feit dat de Hoge Raad bij arrest van 16 januari 2009 heeft bepaald dat het kartelverbod niet van openbare orde is, betekent niet dat geen sprake is van een zwaarwegend belang. In de Memorie van Toelichting behorende bij de Wjsg staat dat gelet op artikel 8(2) Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (“EVRM”) onder het begrip “algemeen zwaarwegend belang” moet worden verstaan: i) het belang van de nationale veiligheid; ii) de openbare veiligheid of het economisch welzijn van het land; iii) het voorkomen van wanordelijkheden en strafbare feiten; iv) de bescherming van de gezondheid of de goede zeden; of v) de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen.
Aangezien de NMa onder meer belast is met de uitvoering van de Mw en in het bijzonder met het toezicht op en het onderzoek naar kartelvorming – verboden prijsafspraken, vooroverleg bij aanbestedingen – en gelet op de aard van het kartelverbod, is sprake van een zwaarwegend algemeen belang. Immers, uit de telefoontaps is gebleken dat mogelijkerwijs het belang van het economisch welzijn in Nederland in het geding is, aldus de voorzieningenrechter.
Recht op respect voor privéleven, familie- en gezinsleven
Op grond van de Wet justitiële strafvorderlijke gegevens kon het OM dus strafvorderlijke verkregen informatie rechtmatig aan de NMa verstrekken. De volgende vraag die ter beoordeling aan de voorzieningenrechter voorlag, was of met de verstrekking van deze strafvorderlijk verkregen informatie inbreuk wordt gemaakt op artikel 8 EVRM. Op grond van artikel 8 EVRM heeft iedere persoon recht op respect voor zijn privéleven, familie- en gezinsleven. Het opnemen van telefoons kan een inbreuk vormen op dit recht. Een dergelijke inbreuk is slechts dan toegestaan voor zover dat bij wet is voorzien en in een democratische samenleving noodzakelijk is in het belang van onder meer het economisch welzijn van het land. Zoals reeds is gebleken, is de verstrekking van strafvorderlijk verkregen informatie aan derden formeel bij wet geregeld. Immers, de Wet strafvorderlijke justitiële gegevens voorziet hierin. Of sprake is van een inbreuk op artikel 8 EVRM dient derhalve beoordeeld te worden op basis van een afweging tussen het belang van het economische welzijn van Nederland en het belang van de bescherming van de persoonlijk levenssfeer van de getapte werknemers van de bouwonderneming. Het belang betreffende het economisch welzijn van Nederland prevaleert in dit geval boven de belangen van de getapte werknemers. Aangezien kartelafspraken over het algemeen niet schriftelijk worden bevestigd vindt de voorzieningenrechter het niet aannemelijk dat de NMa de kartelafspraken op een andere, minder bezwarende wijze voor de werknemers van de bouwonderneming, te weten had kunnen komen. Al met al wordt geoordeeld dat de verstrekking van de tapverslagen door het OM aan de NMa verenigbaar is met artikel 8 EVRM.
Conclusie
Ondanks het feit dat de NMa niet zelf de bevoegdheid heeft telefoons op te nemen, kan zij gebruik maken van informatie die met een dergelijke opsporingsmethode is verkregen door het OM. Immers, op grond van de Wet justitiële strafvorderlijke gegevens blijkt het OM rechtmatig tapverslagen aan de NMa te kunnen verstrekken. Deze uitspraak bevestigt eens te meer de importantie die wordt toegekend aan de handhaving van het mededingingsrecht binnen de Nederlandse samenleving.
mr. C.R.V. Lagendijk, Van Benthem & Keulen N.V.
