oncurrentie is goed; goed voor de consument, die aldus de beste kwaliteit voor de beste prijs krijgt. Althans – de consument heef iets te kiezen: verschillende aanbieders, verschillende kwaliteiten en verschillende prijzen. Vanuit die gedachte houden de nationale en Europese concurrentie-toezichthouders de markten in de gaten.
Prijs vergelijk ADSL, kabel, glasvezel aanbieders en bespaar geld door over te stappen!
Analyse van de markt
Hardere concurrentie is niet per definitie betere concurrentie. Zo mag een onderneming met een economische machtspositie op een bepaalde markt deze positie niet misbruiken door zijn minder machtige concurrenten ‘kapot te concurreren’. De toezichthouder die een dergelijk misbruik vaststelt, zal aan de rem trekken. De dominante aanbieder zal bijvoorbeeld een verbod kunnen krijgen nog langer roofprijzen te hanteren waarmee hij zijn concurrenten uit de markt drukt. Een dergelijk ingrijpen door de toezichthouder valt of staat met een goede analyse van de markt; heeft de betreffende onderneming echt een economische machtspositie; en zijn haar prijzen inderdaad zo laag dat er sprake is van misbruik?
Het belang van een dergelijke analyse kwam onlangs weer duidelijk naar voren toen enige commotie ontstond rond de gevolgen van de staatsteun die Nederlandse banken in 2009 hebben ontvangen. De bankencrisis deed verschillende grote banken schudden op hun grondvesten. Ook in Nederland. En omdat sommige banken, kennelijk, too large to fail zijn, zag de Nederlandse overheid zich genoodzaakt deze noodlijdende ‘systeembanken’ in leven te houden met miljarden euro’s aan steun.
Prijsleiderschapsverbod
Maar het verstrekken van staatssteun is aan strenge (Europese) regels gebonden. Om goedkeuring uit Brussel te krijgen voor de steun, vond intensief overleg plaats tussen de betrokken minister (Wouter Bos) en de verantwoordelijke Eurocommissaris (Neelie Kroes). Belangrijk punt daarbij: te voorkomen dat de gesteunde banken de kapitaalinjectie zouden aanwenden om hun positie te versterken door gunstige tarieven. Kroes wilde als voorwaarde voor de overheidssteun een prijsleiderschapsverbod opleggen. Dat betekent dat een ‘gesteunde’ bank financiële producten niet goedkoper zou mogen aanbieden dan concurrenten die geen staatssteun hadden ontvangen.
Het moge duidelijk zijn dat er met een dergelijk verbod een forse concurrentieprikkel uit te markt wordt gehaald. Een dergelijk verbod zal derhalve alleen aan de orde kunnen zijn als er nog voldoende concurrentie in de markt overblijft. Vanuit economisch perspectief is ‘de financiële markt’ niet één relevante markt. Het zijn tal van verschillende relevante markten, met elk hun eigen (concurrentie-)omstandigheden. Achteraf bezien, waren de omstandigheden op de markt voor hypotheken wellicht van dien aard dat een prijsleiderschapsverbod het concurrerend vermogen op deze specifieke markt de das om deed.
Het is een uitdagende taak voor een toezichthouder om alle relevante factoren nauwkeurig in kaart te brengen alvorens een maatregel op te leggen. De gevolgen zijn immers groot, niet alleen als de maatregel goed uitpakt, maar zeker ook als hij verkeerd uitpakt.
