Een rechterlijke toetsing moet mogelijk blijven binnen de ZSM-aanpak van het Openbaar Ministerie. Dit zeiden de drie rechters Huup Cleerdin, Mette Jöbsis en Bart Beuving gisteravond tijdens een debat in debatcentrum de Rode Hoed in Amsterdam over de voor-en nadelen van de ZSM-werkwijze. De discussie onder de noemer ‘Een strafblad heb je zo’, werd georganiseerd door de Stichting Bescherming Burgerrechten, in samenwerking met het Openbaar Ministerie in Amsterdam, de Amsterdamse rechtbank en de Nederlandse Orde van Advocaten.
Prijs vergelijk ADSL, kabel, glasvezel aanbieders en bespaar geld door over te stappen!
Snel
Voor de afdoening van veel voorkomende criminaliteit hebben politie, Openbaar Ministerie (OM), Slachtofferhulp Nederland, Reclassering Nederland en de Raad voor de Kinderbescherming twee jaar geleden landelijk de ZSM-werkwijze geïntroduceerd. Hierbij wordt zo snel mogelijk na de aanhouding van een verdachte een beslissing genomen over de afdoening. Snel, slim, selectief, simpel en samenlevingsgericht zijn hierbij de sleutelwoorden. De advocatuur klaagt al langer dat de rechtsbijstand binnen ZSM onvoldoende is geregeld. Volgens het OM stroomden vorig jaar 184.700 zaken binnen op de ZSM-locaties. In totaal handelde het OM vorig jaar 216.850 zaken af.
Beroep
“Een rechterlijke toets is er nu in sommige gevallen niet. Als je om wat voor reden dan ook onmiddellijk de opgelegde strafbeschikking betaalt, dan is er geen toegang meer tot de rechter”, aldus strafrechter Beuving. Gaat een verdachte akkoord met de OM-strafbeschikking en betaalt hij, dan is de zaak afgedaan en is er geen beroep meer mogelijk, maar heeft de aangehouden persoon wel een strafblad. Tijdens de discussieavond werd duidelijk dat het OM in Amsterdam verdachten daar niet op wijst. Om de rechterlijke toets open te houden, zou het OM volgens de rechters nooit direct tot incassering van de strafbeschikking moeten overgaan, maar de verdachte twee weken de tijd moeten geven om in verzet te gaan. Volgens ZSM-officier Marije Römer wordt in de hoofdstad niet of nauwelijks direct betaald en krijgen verdachten de strafbeschikking thuisgestuurd.
Maatwerk
Plaatsvervangend hoofdofficier van justitie in Amsterdam Chris van Dam beklemtoonde in de Rode Hoed dat ZSM ‘een oprechte poging is om op een moderne manier veel voorkomende criminaliteit met maatwerk af te handelen en daarmee de maatschappelijke betekenis van het strafrecht te vergroten’. De drie rechters zijn best te spreken over de filosofie achter ZSM en willen ook graag gevrijwaard worden van ‘flutzaken’, maar strafrechter Bart Beuving constateert óók dat de kwaliteit van het werk dat het OM aflevert afneemt en daarmee het gepredikte maatwerk bij ZSM in gevaar komt. Beuving: “Er wordt steeds meer werk door lager opgeleide mensen gedaan. Het Openbaar Ministerie mag zich best wat meer laten gelden als het gaat om het waarborgen van de kwaliteit.” In dat verband pleitte kinderrechter Cleerdin ervoor om officieren van justitie beter te scholen in het vellen van een eindoordeel.
Utopie
De Amsterdamse strafrechter Jöbsis zou het persoonlijk een goed idee vinden om op de tien ZSM-stations in Nederland rechters te stationeren. Strafrechter Beuving voegt daaraan toe: “Waarom zou een ZSM-beslissing die wordt genomen door het OM niet voorgelegd kunnen worden aan de rechter? Rechters zijn nu juist in staat om maatwerk te leveren. Maar ik weet ook dat dit een utopie is. Binnen ZSM is de rechter door de wetgever gemarginaliseerd. Daarom pleit ik voor betrokkenheid achteraf.” Ook de aanwezige advocaten in de Rode Hoed meenden dat ze binnen ZSM zijn gemarginaliseerd. Advocaat Christian Flokstra: “Het OM heeft het over alle instanties in de strafrechtketen, maar de advocatuur wordt nooit genoemd. Waarom stond er geen keet met advocaten op Lowlands toen daar deze zomer 119 mensen werden opgepakt voor drugsbezit? Zij hadden die mensen kunnen adviseren en voorlichten over de gevolgen van het aanvaarden van directe afdoening. Ik ben niet principieel tegen ZSM, maar zorg er wel voor dat een verdachte de rechtsbijstand krijgt waar hij recht op heeft.”
Pilot
Om de rechtstatelijkheid van de ZSM-aanpak te vergroten, is het OM deze week in Midden-Nederland, Oost-Nederland en Rotterdam begonnen met de pilot ‘ZSM en rechtsbijstand’. De pilot loopt tot mei 2015. Er zullen naar verwachting ruim zevenduizend verdachten bij worden betrokken. Tijdens deze proef krijgen aangehouden meerderjarigen voorafgaand aan het eerste politieverhoor altijd een advocaat te spreken. Nu wijst de hulpofficier van justitie de verdachte alleen op diens recht op rechtsbijstand. Tijdens de pilot zal de advocaat de verdachte standaard informeren over de procesgang en de consequenties van het accepteren van een directe afdoening.
