AFM: Wettelijke grondslag voor uitvragen van data consument

Met actuele data over de consument kunnen hypotheekverstrekkers en adviseurs beter samenwerken.
De Autoriteit Financiële Markten (AFM) wenst daarom een wettelijke grondslag als uitbreiding op de huidige doelbinding om expliciet data te mogen uitvragen van de consument in de wet op het financieel toezicht (Wft). Dat blijkt uit een nieuwe wetgevingsbrief met nieuwe adviezen van de AFM.

Met behulp van data-analyse kan de toezichthouder beter in beeld krijgen welke risico’s plaatsvinden en preventief optreden. Momenteel worden er bijvoorbeeld op basis van bepaalde aannames en veronderstellingen onderzoeken gedaan rondom aflossingsvrije hypotheken en de risico’s ervan voor consumenten. Op basis van recente data kan er een scherpe financiële foto van de consument worden gemaakt en de daadwerkelijke. risico’s in kaart worden gebracht.

Financiële producten en diensten brengen soms risico’s voor consumenten met zich mee. Het toezicht op financiële dienstverlening heeft tot doel om de risico’s te beperken. De focus ligt daarbij op situaties waarin de consument kwetsbaar is en de risico’s het grootste zijn.

Verbetering datapositie financiële dienstverlening

Om haar taak te kunnen uitvoeren en het toezicht risico-gestuurd in te vullen is het nodig dat de AFM doorlopend over voldoende en actuele informatie beschikt om risico’s tijdig te zien (detecteren) en te kunnen begrijpen. Zij dient kortom te beschikken over een goede datapositie. Op dit moment ontvangt de AFM in het toezicht op financiële dienstverlening (op reguliere basis) onvoldoende data van financiële ondernemingen, op basis waarvan zij haar toezicht op de naleving risicogericht kan inrichten. Daarbij komt dat openbaar beschikbare data onvoldoende is om risico’s goed te kunnen bepalen en zijn er buiten de instellingen geen andere bronnen beschikbaar op basis waarvan dat wel kan. Er bestaat daarnaast geen specifieke wettelijke basis voor data-uitvragen. De bestaande wettelijke grondslag voor het uitvragen van informatie bij onder toezicht staande instellingen, zal voor bepaalde brede data uitvragen naar verwachting onvoldoende basis bieden. Daarom stelt de AFM voor om een expliciete wettelijke grondslag voor het uitvragen van data op te nemen in de Wet op het financieel toezicht (Wft).

Door data-analyse kan de AFM risico’s voor consumenten beter in kaart brengen en preventief optreden. Dit geldt voor alle onderdelen van financiële dienstverlening: betalen, sparen, beleggen, kredietverlening, verzekeren en pensioenen. Zo kunnen we bijvoorbeeld op basis van data van de kredietportefeuilles van consumptieve en hypothecaire kredietverleners inschatten of kredieten binnen de leennormen worden verstrekt, wat het bestedingsdoel is van het krediet en of dit aansluit bij de looptijd, en in welke mate beheersmaatregelen van kredietverstrekkers betalingsproblemen weten te voorkomen. Het is voor de AFM van groot belang om via (actuele) data inzicht te hebben in welk type product aan de consument is verstrekt, de omvang van de productverstrekking en onder welke voorwaarden deze op de markt zijn gebracht. Kredieten brengen langdurige terugbetaalverplichtingen met zich mee, waardoor het belangrijk is dat de hoogte en de voorwaarden van het krediet passen bij de situatie van de consument. Anders kan dit leiden tot problematische schulden. Een ander voorbeeld betreft portefeuilledata4 van beleggingsondernemingen. Op basis van de portefeuilledata kan de AFM onder andere een indicatie krijgen of de beleggingsportefeuille aansluit bij het risicoprofiel van de klant, of er groepen beleggers zijn die significant meer risico lopen dan andere groepen en of er producten of diensten worden aangeboden waarvan de kenmerken niet bij retailbeleggers passen. Met specifieke portefeuilledata (datapunten) kan de AFM in al deze gevallen zien bij welke marktpartijen sprake is van voornoemde risico’s. Vervolgens kan de AFM het toezicht richten op deze partijen en zo potentiële overtredingen opsporen. Daarmee kan worden voorkomen dat consumenten gedurende of aan het einde van de looptijd van producten of diensten in betalingsproblemen komen of tegen voorzienbare teleurstellingen aanlopen.

De AFM vraagt om een wettelijke grondslag om op de genoemde gebieden meer datagedreven toezicht te kunnen houden. Zij biedt aan om samen met het ministerie verder te onderzoeken hoe dit kan worden vormgegeven. Daarnaast inventariseert de AFM of zij het toezicht ook op andere aandachtsgebieden meer datagedreven kan inrichten en welke aanvullende bevoegdheden hieraan kunnen bijdragen, en treedt zij graag met u in overleg over de uitkomsten.

4 Onder portefeuilledata verstaan we datapunten uit de administratie van de onder toezicht staande instelling zoals in het voorbeeld van kredietverstrekkers: productvorm, uitstaand saldo, oorspronkelijk saldo, bestedingsdoel, looptijd, effectieve rente en betalingsachterstanden.