Organisaties op hoge juridische kosten gejaagd, levens van MKB ondernemers helemaal kapot gemaakt en vele faillissementen van bedrijven, die compleet onnodig waren. De waakhond van de financiële sector blijkt compleet losgeslagen en door boetes uit te delen zelf wetgeving te willen testen. Dat blijkt uit een ontluisterende passage uit het boek van voormalig voorzitter, Merel van Vroonhoven, van de Autoriteit Financiële Markten (AFM).
Prijs vergelijk ADSL, kabel, glasvezel aanbieders en bespaar geld door over te stappen!
Experimenten AFM met Rule of law en Trias politica
Met haar aanbevelingen en open normen heeft de AFM in de afgelopen jaren een eigen (tucht)recht gecreëerd. Een soort recht binnen het recht. In feite een eigen wereld. Het koninkrijk van de toezichthouder is bovendien een zich steeds verder uitdijend geheel. Waar de eerste voorzitter Arthur Docters van Leeuwen uitsluitend verantwoordelijk was voor toezicht op de aandelenmarkt met voorganger Stichting Toezicht Effectenverkeer (STE) heeft de AFM tegenwoordig een wildgroei van gebieden onder haar hoeden.
Wetgever, rechter en bul
Doordat de AFM een zelfstandig bestuursorgaan is, is de organisatie volledig autonoom en trekt als een octopus steeds meer thema’s naar zich toe. Het aantal medewerkers en het budget is hierdoor fors gestegen en wordt gek genoeg bekostigd door de markt om een verplichte bijdrage te vragen.
Het beleid van de AFM kan allerlei namen hebben. De AFM hanteert minimaal vier verschillende benamingen voor de beleidsuitingen: beleidsregel, leidraad, interpretatie en principe. Beleid van vóór 1 augustus 2011 zijn vindbaar via onder andere de benaming zoals bijvoorbeeld ‘guidance’, ‘circulaire’ of ‘standaard’) aantreft.
Een beleidsregel kan door de rechters van de Hoge Raad worden beschouwd als ‘recht’ in de zin van artikel 79 Wet rechtelijke organisatie.
Een beleidsuiting is een schriftelijk stuk waarin de AFM uitleg geeft over de wijze waarop zij haar bevoegdheden toepast en/of uitleg geeft over wet- en regelgeving die relevant is voor waarop zij toezicht.
Marktpartijen mogen er naar eigen zeggen op vertrouwen dat de toezichthouder handelt overeenkomstig de gepubliceerde beleidsuitingen, maar in de praktijk blijkt dit soms anders uit te vallen, worden besluiten niet gepubliceerd en ontbreekt het aan correcte motivatie van besluiten. Als een olifant in een porseleinkast rondstampt. Wie durft er dan toe zicht te houden op de toezichthouder?
Intrekken besluit over renteswaps doofpot?
Een zorgwekkende ontwikkeling in boete oplegging van de AFM speelde zich in het verleden af binnen het dossier van de renteswap. Over dit onderwerp heeft kamerlid Pieter Omtzigt destijds kritische vragen gesteld. Rondom het toeslagenschandaal heeft hij al veel misstanden aan het licht gebracht. Renteswaps bleken echter te complexe materie, zodat niemand echt begreep wat er aan de hand was, welke balanscorrecties de ING Bank bijvoorbeeld heeft toegepast en hoeveel miljarden hiermee zijn gemoeid.
Hoewel DNB en AFM standaard boetes publiceren, werd dit niet gedaan binnen het politiek gevoelige onderwerp van de renteswaps. De vraag reist of de AFM voor een politiek karretje is gespannen.
De AFM heeft in oktober 2015 een boete aan ABN AMRO opgelegd van EUR 750.000,- Het besluit werd echter geheim gehouden en er werd ook geen uitleg gegeven waarom er niet werd gepubliceerd. Deze boete vanwege schending van de zorgplicht van ABN-AMRO is uiteindelijk door de AFM ingetrokken, zonder dat precies duidelijk is waarom de boete is ingetrokken. Ook het jaarverslag van de AFM gaf op dit vlak geen enkele duidelijkheid. De boete is ingetrokken, omdat deze niet meer ‘opportuun’ zou zijn. Het ontbreken van een heldere motivatie van het intrekken van de boete heeft de AFM veel kritiek opgeleverd. Uit het feit dat de toezichthouder heeft gemeend dat ABN AMRO haar zorgplicht heeft geschonden, zou moeten volgen dat beboeting als punitieve sanctie is opgelegd.
“Bij de AFM kozen we er op gezette momenten heel bewust voor om een boete op te leggen, terwijl er ook een reële kans was dat die geen stand zou houden bij de rechter. Zoals onze boetes aan de grote accountantskantoren. Alleen zo kon wetgeving worden getest. Deed de wet niet waarvoor hij bedoeld was, dan bood dat ons de mogelijkheid om verbetering van wetgeving bij de wetgever te bepleiten.”
Proefboetes accountants
De AFM heeft in maart 2016 vier grootste accountantsorganisaties hoge boetes opgelegd op vanwege “niet nakomen van de zorgplicht”. Dit heeft plaatsgevonden door het toetsen van een beperkt aantal controledossiers. KPMG en Deloitte besloten zich bij de boetes neer te leggen, maar PwC en EY stapten naar de rechter en kregen gelijk van de Rechtbank Rotterdam. De rechter stelde dat tekortkomingen in enkele dossiers niet voldoende bewijs vormden dat de kantoren structureel nalatig zouden zijn geweest met betrekking tot de zorgplicht uit artikel 14 van de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta).
Het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) bevestigde in hoger beroep de uitspraken van de rechtbank. De toezichthouder voerde aan dat de rechtbank Rotterdam de wet verkeerd had uitgelegd, maar het CBb was het daar niet mee eens. Voor de AFM was de uitspraak in hoger beroep reden om er bij het ministerie van Financiën op aan te dringen de wetgeving aan te passen.
Met de publicatie van het boek “De Stap; Hoe mijn weg naar de top me naar het klaslokaal bracht” van ex-voorzitter Merel van Vroonhoven geeft de oud bestuurder een belangwekkend inkijkje in de giftige organisatiecultuur en de arrogante manier van denken tijdens haar bestuursperiode. Zelfs domeinexperts en insiders zijn enorm geschrokken van het verrotte fundament. Een gespecialiseerde advocaat vraagt zich op het platform Linkedin daarom terecht af: “Laat ik nu altijd gedacht hebben dat boetes bedoeld waren om overtreders te straffen. Hoe kon ik zo naïef zijn?”
Merel van Vroonhoven schrijft in haar boek over haar carrière. Deze kreeg in 2019 een volledig onverwachte wending met de aankondiging van een carrièreswitch naar het speciaal onderwijs. In 2018 was Van Vroonhoven nog bij de toezichthouder herbenoemd als bestuursvoorzitter, voor een tweede termijn van vier jaar. In de media verschenen destijds voorafgaand aan het afscheid regelmatig interviews en artikelen over deze keuze.
Met interesse volgen we het fenomeen van geheime rechtspraak in Nederland. De rechtbank Rotterdam houdt er eigen anonimiseringsbeleid op na en anonimiseert bijvoorbeeld standaard alle uitspraken waar toezichthouder ACM, AFM en DNB bij betrokken zijn. Door onder meer recente Wob-verzoeken en de reacties van de AFM hierop zal de komende tijd meer aandacht worden besteed aan de geheimen van de financiële waakhond.
