De Rechtspraak is onlangs gestart met een nieuw programma om in de toekomst te komen tot een werkwijze waarbij het overgrote deel van alle uitspraken wordt gepubliceerd op het internet. In dit programma, Meer én verantwoord publiceren genaamd, wordt de openbaarheid van de rechtspraak voor de toekomst versterkt. Een forse ambitie die grote uitdagingen kent. Maar die weergeeft dat de Rechtspraak transparant wil zijn en aanspreekbaar op haar werk.
Prijs vergelijk ADSL, kabel, glasvezel aanbieders en bespaar geld door over te stappen!
In 2006 adviseerde de commissie-De Meij in het rapport Openbaarheid van rechtspraak al dat alle rechterlijke uitspraken op internet beschikbaar beschikbaar komen en voor iedereen toegankelijk zijn. Anonimisering van persoonsgegevens in vonnissen in verband met de privacy moet worden beperkt tot uitzonderingsgevallen. De Raad voor de rechtspraak heeft dit advies compleet in de wind geslagen.
Uit onderzoek van Rechtennieuws.nl blijkt namelijk dat ieder jaar minder uitspraken op internet worden gepubliceerd. Dit zorgt ervoor dat de rechtspraak niet controleerbaar is, zo bleek ook uit een bericht van de Raad van State dat ze geen goed zicht hadden op de uitspraken rondom het toeslagenschandaal en er hierdoor jarenlang niet is ingegrepen. De commissie-De Meij waarschuwde in 2006 al dat het openbaarheidsbeginsel in de praktijk verregaand is uitgehold. Ook advocaten stelde deze situatie aan de kaak.
| Jaar | Gepubliceerde rechterlijke uitspraken |
|---|---|
| 2021 | 124.339 |
| 2020 | 133.554 |
| 2019 | 141.676 |
| 2018 | 150.261 |
| 2017 | 150.261 |
| 2016 | 149.698 |
| 2015 | 155.093 |
| 2014 | 160.016 |
| 2013 | 178.124 |
| 2012 | 195.702 |
Op onze website Rechtennieuws.nl wordt er met enige regelmaat gepubliceerd over dit onderwerp. Door een gelijknamig artikel van de heren Mommers en Zwenne – destijds verbonden aan de Universiteit Leiden – heeft dit dossier de naam geheime rechtspraak gekregen.
Het nieuwe programma gaat er stapsgewijs voor zorgen dat de publicatie van een uitspraak op internet het uitgangspunt wordt, waarvan alleen bij zwaarwegende redenen wordt afgeweken (publiceren, tenzij). Om deze ambitie te verwezenlijken heeft de Rechtspraak het programma ‘Meer én verantwoord publiceren’ ingericht. Dat stelt zich ten doel om de komende jaren belangrijke stappen te zetten op weg naar een situatie over pakweg 10 jaar waarin in principe alle uitspraken worden gepubliceerd.
Huidige situatie en uitdagingen
Vandaag de dag wordt zo’n 4% van alle uitspraken op het internet gepubliceerd. Dat zijn vooral de ‘juridisch relevante’ uitspraken. De laatste jaren is de maatschappelijke interesse voor rechterlijke uitspraken echter veel groter en breder geworden. Er is naast belangstelling voor de ‘juridisch relevante’ uitspraken, vooral in de wetenschap, de journalistiek en de wereld van ‘legal tech’ interesse voor ‘alle’ andere uitspraken. De grootste uitdaging bij het online publiceren hiervan is het vinden van een balans tussen de openbaarheid van de rechtspraak aan de ene kant en de bescherming van de persoonlijke levenssfeer van betrokkenen aan de andere kant.
Wettelijke grondslag van belang
De Raad voor de rechtspraak stelt dat artikel 121 van de Grondwet onduidelijk is en vindt dat het creëren van een wettelijke grondslag om uitspraken te publiceren hiervoor zeer belangrijk is. Een wet zorgt voor duidelijkheid rond de openbaarheid in dit digitale tijdperk dat terwijl de grondwet in artikel 121 heel duidelijk is.
Een nieuwe wet geeft legitimatie aan het voornemen meer uitspraken te publiceren en voorkomt dat de Rechtspraak zelf bepaalt in welke mate zij gecontroleerd kan worden door de burger. Een kritische noot die nu vaak geplaatst wordt bij de huidige selectiecriteria. Verder geeft een wettelijke regeling duidelijkheid over en onderbouwing voor de werkwijze die geldt voor publicatie op internet.
