Gezag en voogdij zijn termen die onlosmakelijk verbonden zijn bij een scheiding als hier minderjarige kinderen bij zijn betrokken. Scheidende ouders staan voor de grote uitdaging om samen afspraken te maken over een eventuele voogdij en gezag regeling. Vooral de term “voogdij” roept vaak praktische vragen op omdat dit een relatief ongewone situatie is. Voogdij is een verzamelterm van de regels die betrekking hebben op de dagelijkse verzorging en het vermogensbeheer van minderjarige kinderen als de ouders zelf niet meer voor dit gezag kunnen zorgdragen. In dit artikel krijg je alle antwoorden op vragen die betrekking kunnen hebben over hoe het zit met de voogdij bij een scheiding.
Prijs vergelijk ADSL, kabel, glasvezel aanbieders en bespaar geld door over te stappen!
De betekenis van de term “gezag” bij een echtscheiding
De term gezag is een wat zwaar klinkende term die betrekking heeft op de rechten en plichten die ouders hebben om hun minderjarige kind (of kinderen) op te voeden en te verzorgen. Een echtscheiding verandert niets aan deze regel want je blijft een ouderpaar. De invulling van deze “gezagsregel” verandert uiteraard wel maar als beide ouders hun aandeel leveren in de opvoeding en verzorging van hun minderjarige kinderen is er nog altijd sprake van “gezamenlijk gezag”. Dit verandert als er omstandigheden zijn waarbij slechts een van deze ouders belast is met deze taak. In dat geval is wordt er gesproken over “ouderlijk gezag”. Als beide ouders niet in staat zijn om voor het gezag van hun minderjarige kind of kinderen zorg te dragen, hebben ze geen andere keuze dan dit aan een derde partij over te laten omdat ieder minderjarig kind onder gezag moet staan. In dat geval is er sprake van “voogdij”. De term “gezag” is dan ook een verzamelterm dat betrekking heeft op ouderlijk gezag en voogdij.
Welke opvoedingstaken valt onder gezag?
Hoewel het “takenpakket” dat onder gezag valt zeer veelzijdig is, kunnen we dit in algemene termen beschrijven als het nemen van de verantwoordelijkheid voor het burgerlijk handelen van een minderjarig kind en het beheren van diens vermogen. Een natuurlijk – of rechtspersoon die de plicht heeft (toegewezen) om een minderjarig kind te verzorgen en op te voeden, draagt de verantwoordelijkheid voor het lichamelijk- en geestelijk welzijn van het kind. Daarnaast moet de gezaghebbende persoon de ontwikkeling van de persoonlijkheid van het kind bevorderen.
Een andere wettelijke verplichting die gezaghebbende ouders hebben is dat zij, in geval van echtscheiding, een goed contact met de andere ouder bevorderen zover de situatie dit toelaat. Dit is een wettelijke regel die vastgesteld is omdat een kind (indien mogelijk) het recht behoudt op een gelijkwaardige opvoeding en verzorging door beide ouders. Een echtscheiding, een beëindiging van een geregistreerd partnerschap of het uit elkaar gaan van twee samenwonenden heeft geen invloed op dit recht. De afspraken die over dit onderwerp gaan, moeten worden vastgelegd in het ouderschapsplan om de kans op misverstanden over dit onderwerp te beperken.
Wanneer er gekozen moet worden voor voogdijschap
Zoals aangegeven zijn er situaties te benoemen wanneer er gekozen moet worden voor voogdijschap. Hierbij zal sprake zijn van situaties waar beide gescheiden ouders niet meer in staat zijn om zelf voor de kinderen te zorgen. In dat geval moeten zijn de opvoedkundige- en verzorgende taken aan een ander persoon (of andere personen) moeten overlaten en is er sprake van voogdij. Dit voogdijschap kan zowel worden uitgeoefend door een natuurlijk persoon maar ook door een rechtspersoon. Deze laatste keuze wordt gemaakt als er geen natuurlijke personen in beeld zijn die deze taak op zich kunnen nemen.
In de volgende situaties moet er gekozen worden voor voogdijschap
- Als de ouders overleden zijn
- Als er sprake is van psychische stoornis
- Als de lichamelijke toestand het onmogelijk maakt om voor de kinderen te zorgen
- In geval van een verslaving aan alcohol en/of drugs
- In geval van detentie
De totstandkoming en de uitvoering van het voogdijschap
Bij de totstandkoming van voogdijschap is er geen sprake van automatisme. Een voogd krijgt dit recht toegewezen op basis van een opgesteld testament of na een beslissing van de rechter. Daarbij is het voor de volledigheid goed om te vermelden dat een voogd de taken met niet zelf hoeft uit te voeren. Een voogd is echter wel verantwoordelijk hiervoor, ook als de taken door een ander wordt uitgevoerd. Daarnaast heeft een voogd verplichting om voor de verzorging van het minderjarige kind zorg te dragen, maar wel op een manier dat overeenkomstig is op diens financiële vermogen. In de praktijk betekent dit dat een voogd zelf niet de kosten hoeft te maken die gemaakt moeten worden voor de opvoeding- en verzorging van het kind of de kinderen.
Twee vormen van het ontstaan van voogdijschap
Er zijn twee vormen te onderscheiden met betrekking tot het ontstaan van voogdijschap. Er wordt gesproken over een testamentaire voogdij als een gezaghebbende ouder in het testament heeft opgenomen welke persoon het voogdijschap krijgt toegewezen. In dat geval is wordt het voogdijschap alsnog uitsluitend toegewezen als de betreffende persoon het voogdijschap daadwerkelijk aanvaard. Het is niet mogelijk om in het testament een rechtspersoon als voogd aan te wijzen. Alleen een rechter mag hierover een beslissing nemen. Een andere vorm van het ontstaan van voogdij is als er sprake is datieve voogdij. In dat geval zal de rechter voogd aanwijzen als beide gescheiden ouders een andere voogd hebben aangewezen.
Hoe werkt de voogdijregeling bij echtscheidingen?
Veel mensen denken ten onrechte dat het mogelijk is om een voogdijregeling bij een echtscheiding vast te leggen in het echtscheidingsconvenant. Uiteraard is het wel mogelijk om hierin onderlinge afspraken hierover schriftelijk vast te leggen maar deze voogdijregeling is hierdoor niet automatisch rechtsgeldig. Een voogdijregeling heeft een testamentair karakter en moeten dan ook verplicht notarieel worden vastgelegd. Het ouderlijk gezag kan wel in een echtscheidingsconvenant worden vastgelegd.
Wanneer er sprake kan zijn van een beëindiging van voogdijschap
Er zijn diverse situaties te benoemen die kunnen resulteren in een beëindiging van voogdijschap.
- Als het betreffende kind de meerderjarige leeftijd heeft bereikt.
- Als de voogd als gevolg van een hoge leeftijd en/of lichamelijke- of geestelijke gebreken deze taak niet meer kan uitvoeren.
- Op het moment dat de voogd onbevoegd wordt verklaard door bijvoorbeeld een in curatele stelling.
- Door een gezag ontnemende kinderbeschermingsmaatregel.
Als je als ouders vragen hebt over gezag of voogdij bij een scheiding, kunnen zij voor professionele ondersteuning hierbij uitstekend bij Judex terecht. Deze organisatie heeft een netwerk van MfN- of ADR gecertificeerde mediators die gespecialiseerd zijn op gebied van scheiding en de omgang met de betrokken kinderen. Zij kunnen je hierin persoonlijk adviseren en de benodigde ondersteuning bieden.
